Podejście psychodydaktyczne w nauczaniu języka obcego

Podejście psychopedagogiczne jest w pełni możliwe i nie dotyczy tylko teoretycznych dywagacji, czego przykładem mogą być wzorcowe ćwiczenia zaczerpnięte z nowatorskiego podręcznika, w którym zadania rosną i rozwijają się wraz z uczniem. 

PISANIE – aspekt psychologiczny

Sprawność grafomotoryczną, czyli biegłość pisania, uczniowie osiągają pod koniec klasy piątej. Ruchy rąk są bardziej skoordynowane, pismo płynne, czytelne, tempo pisania stosunkowo szybkie. U chłopców ten proces przebiega wolniej niż u dziewcząt. Ich nadgarstki dojrzewają znacznie dłużej i zdarza się, że nie nadążają oni z tempem pisania na lekcjach, a w zeszytach można znaleźć luki i braki. 
Jednak pisanie to nie tylko sprawność grafomotoryczna. Nauka pisania to również sprawne i precyzyjne wyrażanie myśli. W początkowej fazie nauki języka może to sprawić uczniom problem nie tylko językowy, ale także kognitywny – mogą nie dysponować odpowiednią wiedzą (nie wiedzą, co i jak napisać). Inna trudność w opanowaniu sprawności pisania może wynikać z braku świadomości różnic między językiem pisanym a językiem mówionym. Często jeszcze dziewięcio- czy dziesięciolatek pisze tak, jak mówi, traktując pismo jako techniczną możliwość zapisu. Stąd wypowiedzi pisemne bywają chaotyczne, a problemy pojawiają się już na etapie planowania pracy pisemnej.

ROZWIJANIE KOMPETENCJI PISANIA – aspekt dydaktyczny

Polecenie wykonania słowniczków tematycznych lub graficznej ilustracji nowo poznanego słownictwa, robienie plakatów i projektów to tylko nieliczne przykłady, jak możemy doskonalić sprawność grafomotoryczną i rozwój motoryki małej u uczniów na lekcjach języka obcego.
Znając zaś fazy rozwoju umiejętności pisania jako kompetencji językowej, możemy uczniom powoli i bezstresowo pomóc rozwijać umiejętność pisania, aż do osiągnięcia biegłości w wyrażaniu myśli w języku obcym.

reprodukcja – to formułowanie pisemnej wypowiedzi, w której uczeń nie zmienia ani treści, ani formy. Przykładem może być wszelkiego rodzaju przepisywanie, pisanie z pamięci lub ze słuchu, przepisywanie opisów pod obrazkami, uzupełnianie krzyżówek lub brakujących liter w wyrazach;
 

rekonstrukcja – to formułowanie pisemnej wypowiedzi na podstawie wzoru/modelu. Uczniowie mogą otrzymać wzór wypowiedzi pisemnej, który zmieniają, uzupełniając nowymi wyrażeniami. Zmianie ulega tu tylko treść, a nie forma pisemnej wypowiedzi. Przykładem jest kończenie wypowiedzi na podstawie podanych początków zdań, a nawet pisanie streszczenia.

Przy wprowadzaniu streszczenia należy być bardzo ostrożnym i nie próbować wprowadzać go zbyt wcześnie, ponieważ interferencja języka ojczystego może tu mocno zaszkodzić. Uczniowie mogą nieświadomie używać dosłownego tłumaczenia z języka ojczystego i zakodować błędne konstrukcje zdaniowe;

produkcja – to formułowanie własnej swobodnej wypowiedzi, w której uczniowie wykorzystują posiadaną wiedzę gramatyczną, ortograficzną i leksykalną. Mogą napisać opis, opowiadanie, mail, list, wpis na blog. Pod koniec klasy czwartej możemy spróbować ćwiczeń typu rekonstrukcja, ale pod warunkiem, że uczeń jest kierowany krok po kroku, jak na widocznym poniżej przykładzie.

Na początku uczeń mógł zapoznać się z zapisem rozmowy między dwoma nastolatkami. Ten zapis był właśnie takim wzorem/modelem, z którego uczniowie skorzystają przy wykonywaniu kolejnego ćwiczenia: będą musieli uzupełnić wiadomość do Lucy właściwymi wyrażeniami, które bez problemu znajdą w zapisie modelowym.

W kolejnym kroku uczniowie są nadal na etapie rekonstrukcji, bo z rozsypanki wyrazowej układają odpowiedź na wiadomość Lucy.

Zaproponowany następnie Writing project to nic innego, jak ćwiczenie na pisanie równoległe (paralel writing), a więc znów bardziej rekonstrukcyjne niż produkcyjne.

Zgodnie z rozwojem psychofizycznym i rozwojem myślenia proces pisania również będzie „dojrzewał i się rozwijał. W klasie piątej uczniowie będą językowo gotowi do tworzenia opisu sterowanego (w tym wypadku sterowanego pytaniami). Oczywiście pytań może być więcej. Istota zadania polega na tym, że po odczytaniu samych odpowiedzi tworzy się opis, w tym wypadku zwierzaka, a równie dobrze może to być opis przyjaciela, pokoju, ulubionej pory roku.
 

Opis/opowiadanie sterowane to świetny trening przed wprowadzeniem zadań z wyższego poziomu (konstrukcji/produkcji), już bowiem w klasie szóstej uczeń powinien być gotowy, aby wykorzystując słownictwo z danego rozdziału, napisać opis, mając podane wypunktowane wskazówki.
 

Oczywiście pisanie wydaje się łatwiejsze dla uczniów dysponujących dość dobrym zasobem słownictwa, dlatego o słownictwo powinniśmy dbać przez wszystkie lata nauki języka w szkole.

Według Learning Vocabulary in Another Language (2013) znajomość tysiąca najczęściej używanych słów w języku angielskim przekłada się na rozumienie 81% treści, które słyszymy lub czytamy w tym języku.

SŁOWNICTWO – aspekt psychologiczny

Między 7. a 11. rokiem życia dokonuje się przyrost słownictwa czynnego w mowie ojczystej (duża możliwość używania czasowników). Później znowu, aż do wieku dojrzałego, sprawność ta rozwija się powoli. Uczniowie klas czwartych mają małą gotowość pamięci (należy podpowiadać, podać pierwsze słowa), dlatego należy angażować jak najwięcej zmysłów do zapamiętywania i przyswajania słownictwa. Po 11. roku życia w procesach pamięci zachodzą istotne zmiany – coraz mniejszy jest udział pamięci mechanicznej w procesie uczenia się i zapamiętywania, a zwiększa się zapamiętywanie typu logicznego. Uczniowie coraz lepiej przyswajają całe wyrażenia, frazy, łatwe idiomy, wyrażenia przyimkowe. Partie materiału do opanowania mogą być już bardziej obszerne, trudniejsze, a ich tematyka może wychodzić poza bliski życiowo obszar.

Nauczyciel powinien wiedzieć, że występują tu dość duże różnice indywidualne zależne od możliwości i doświadczeń jednostki. Podobnie liczba zapamiętanych słów jest zależna w decydującym stopniu od poziomu inteligencji dziecka, a co z tym związane – od poziomu funkcjonowania wszystkich jego procesów psychicznych, głównie myślenia, pamięci i uwagi. Zainteresowany nauką języków obcych uczeń może przyswajać z dużą łatwością nowe słownictwo.

SŁOWNICTWO – aspekt dydaktyczny

Uczniowie klasy czwartej bardzo często nie wiedzą, jak się uczyć. Dlatego nauczyciel powinien podpowiedzieć kilka sprawdzonych metod: fiszki, słowniczki tematyczne, mapy myśli (vocabulary networks), przeplatanie materiału literowego rysunkami. Techniki te wspomagają naukę słownictwa przez wizualizację.

Jeśli w podręczniku znajdują się specjalnie wyznaczone sekcje (np. Learning Zone, Useful Tips, Learning to Learn), zwróćmy na nie szczególną uwagę. Uczeń musi być świadomy, jak wartościowe dla niego są te partie podręcznika.

Zapamiętywanie nowego słownictwa można wspomagać ćwiczeniami polisensorycznymi, które są bardzo skuteczne, gdyż angażują w proces zapamiętywania wiele zmysłów, a co za tym idzie – następuje lepsze przyswojenie informacji i dłuższe jej przechowywanie.
 

CZYTANIE – aspekt psychologiczny

Czytanie jest złożonym procesem psycholingwistycznym, który przechodzi po kolei kilka poziomów czynnościowych: od otrzymania bodźców zmysłowych przez percepcję do zrozumienia tekstu. Ważną funkcję pełnią tu różne pola kory mózgowej, które współuczestniczą w interpretacji tekstu. Ponieważ w procesie czytania zachodzi kolejno rozumienie wyrazów, zdań i tekstu, podczas czytania potrzebne są: prawidłowa percepcja wzrokowa, pamięć operacyjna i semantycz...