Skuteczna praca z uczniem z ADHD na lekcji języka obcego

ADHD jest diagnozowane na podstawie stopnia deficytu uwagi, gdy uczeń nie potrafi blokować bodźców rozpraszających. Ma np. trudności ze skupieniem się na wykonywanych czynnościach, gubi przedmioty, popełnia błędy świadczące o bezmyślności. Badana i analizowana jest również nadpobudliwość psychoruchowa, gdy dziecko nie potrafi blokować własnych reakcji i np. wychodzi bez uzasadnienia z ławki, siedząc, nerwowo porusza dłońmi lub stopami, i jest gadatliwe.

Zachowania charakterystyczne dla dzieci z ADHD

Dzieci z ADHD wykazują dużą impulsywność, gdy prowokują i przeszkadzają innym, mają trudności z czekaniem na swoją kolej, odpowiadają za szybko, zanim usłyszą pytanie w całości, lub rozpoczynają zadanie, nim usłyszą instrukcje do końca. 
Konflikty, bójki, złośliwość i brak karności, a także kłamstwa i wykręty – to sytuacje, z którymi nauczyciele będą musieli się zmierzyć w pracy z dzieckiem z ADHD. Wielu nauczycieli marzy o tym, aby ich nadpobudliwi uczniowie byli choć trochę mniej ruchliwi, pamiętali o odrabianiu prac domowych, nie chodzili po klasie, nie kłócili się i nie bili się z rówieśnikami, nauczyli się przepraszać, nie przerywali, kiedy ktoś mówi. 
Choć lista tych życzeń może być znacznie dłuższa, musimy uświadomić sobie, że większość tych trudnych sytuacji wynika nie z celowego działania, ale z objawów ADHD. Dziecko nie ma wpływu na to, że zapomina, co było zadane, zamyśla się, zaczyna działać bez przewidywania konsekwencji i nie może zmusić się do lepszej koncentracji. Nie może więc być karane za objawy, na które nie ma wpływu, ale musi podjąć odpowiednią terapię. Ponieważ większość dzieci cierpiących na ADHD nie wyrasta z objawów, dlatego opieka specjalistyczna nad nimi powinna trwać przez cały okres edukacji szkolnej. Takim uczniom musimy okazywać wiele cierpliwości, prowadzić wiele rozmów, aby nauczyć ich odpowiednich zachowań. 

Praca z dzieckiem z ADHD

Istnieje ogromna potrzeba kształcenia nauczycieli w zakresie postępowania z dziećmi z ADHD, bo ich wiedza może być kluczem do złagodzenia lub nawet zażegnania problemu. Nauczyciel musi być przygotowany merytorycznie, przeszkolony w zakresie technik stosowanych w pracy, by zmniejszyć liczbę trudnych sytuacji, poprawić samoocenę dziecka, pomóc w osiąganiu lepszych wyników w nauce. 
Może trudno w to uwierzyć, ale dzieci z ADHD są bardzo inteligentne i naprawdę chcą się uczyć. Przeszkadza im jednak w tym ich trudne zachowanie, które w dużej mierze zależy od tego, czy nauczyciele oraz koledzy i koleżanki z klasy ułatwiają możliwość właściwego zachowania, czy też ją utrudniają. 
W literaturze przedmiotu często zwraca się uwagę na fakt, że pracując z dzieckiem z nadpobudliwością, przede wszystkim musimy „uporządkować” jego świat, zdyscyplinować je, zaaranżować odpowiednio przestrzeń w klasie, a dopiero potem zadbać o właściwe metody i techniki przekazywania wiedzy.
Posadźmy więc ucznia w pobliżu nauczyciela, z dala od bodźców rozpraszających. I choć nawet brzęcząca mucha może być dla ucznia z ADHD ciekawszym obiektem niż najciekawsza lekcja, to ogólnie za bodźce rozpraszające uważa się: okno, ścianę z dekoracjami szkolnymi, nowości pojawiające się w klasie, rozpraszające elementy stroju nauczyciela (bransoletki, naszyjniki). Idealnie byłoby, gdybyśmy usadzili takiego ucznia obok spokojnego, cierpliwego i zrównoważonego dziecka, będącego pozytywnym wzorem do naśladowania. 
Uczniowie z ADHD dużo lepiej pracują, gdy nauczyciel wyraźnie określa swoje oczekiwania, zasady panujące w czasie lekcji, konsekwencje zarówno pozytywnych, jak i negatywnych zachowań. Dlatego coraz więcej nauczycieli na początku roku szkolnego wypracowuje wraz z uczniami kodeks klasowy, który jest przestrzegany przez obie strony. Dobrze, jeśli lekcja ma stałą strukturę, a nauczyciel wypisuje w punktach na tablicy, co będzie w danym dniu realizowane. Instrukcje i polecenia powinny być krótkie, jednoznaczne i wielokrotnie przypominane. Używanie pomocy wizualnych, wykorzystanie wszelkiego rodzaju przyciągaczy uwagi (flamastry, kredki, naklejki) oraz częsta zmiana aktywności będą bardzo wskazane. 
Nie wolno zapominać, aby każdorazowo dopilnować wpisania zadania domowego do zeszytu (pracę domową zarówno pisemną, jak i ustną). Choć może to wydać się dziwne – jeśli nic nie jest zadane, musi pojawić się wpis: „Nic nie jest zadane”. Wielu nauczycieli prowadzi zeszyt korespondencji z rodzicami, w którym systematycznie wpisują uwagi, pochwały, ale także informacje o sprawdzianach (data, zakres), wydarzeniach klasowych (wycieczki, akademie). Zeszyt korespondencji jest prowadzony niezależnie od zapisów w dzienniku elektronicznym, do którego częściej zaglądają rodzice niż dzieci z ADHD. 
Dla dzieci z nadpobudliwością zalecane jest nauczanie przez grupę rówieśniczą. Jest to model nauczania, w którym dzieci pracują w grupach lub parach, a jedno z nich przyjmuje rolę nauczyciela, wyjaśnia, pomaga i motywuje. Praktyka szkolna potwierdza, że dzieci z ADHD dobrze uczą się w aktywnych sytuacjach dydaktycznych, np. przygotowując inscenizacje, odgrywając role, uczestnicząc aktywnie w polisensorycznym nauczaniu. 

Tworzenie odpowiednich warunków do nauki

Zważywszy, że dzieci z ADHD nie mają możliwości długotrwałego spokojnego siedzenia w ławce, konieczne staje się stworzenie takich warunków, w których zaangażujemy ucznia ruchowo, zrobimy go naszym klasowym asystentem i będziemy mu dawać polecenia do wykonania związane z ruchem: rozdanie kredek, kart pracy, wytarcie tablicy, zebranie zeszytów, a nawet podlanie kwiatków. Takie zaangażowanie ucznia może zmniejszyć zachowania niepożądane.
Innym narzędziem ograniczania trudnych sytuacji i zachowań ucznia z ADHD na lekcji jest chwalenie. Przewagę marchewki nad kijem już dawno udowodniono, więc nauczyciel...