Uczeń z zespołem Aspergera na lekcji języka angielskiego

Najdokładniejsze dane co do liczby diagnoz osób ze spektrum autyzmu mogą pochodzić z Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji i Nauki. Liczba orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego wydanych z uwagi na autyzm, w tym zespół Aspergera, w ostatnich pięciu latach szkolnych kształtowała się następująco: 2017/2018 – 16 098, 2018/2019 – 21 150, 2019/2020 – 21 242, 2020/2021 – 27 659, 2021/2022 – 36 189.

Dzieci z autyzmem wysoko funkcjonującym bardzo często są uczniami ogólnodostępnej szkoły publicznej. Jest to możliwe, gdyż takie osoby dość dobrze odnajdują się w społeczeństwie i wykazują wyższy poziom zdolności intelektualnych, umiejętności komunikacyjnych, zachowań społecznych i adaptacyjnych niż inne dzieci ze spektrum autyzmu. Ich iloraz inteligencji jest przeważnie taki sam jak u osób bez zaburzeń. Czasami nawet wyższy od przeciętnego. Nic więc dziwnego, że w wieku szkolnym mogą osiągać dobre, a nawet bardzo dobre wyniki w nauce, a w wieku dojrzałym są w stanie samodzielnie żyć i pracować oraz zakładać rodzinę. 

Dziecko z zespołem Aspergera może nie sprawiać wrażenia chorego, ale po prostu wydawać się trochę dziwne i ekscentryczne. A to z tej przyczyny, że różnorodność symptomów, jakie mogą się pojawiać, jest ogromna. Każde dziecko z zespołem Aspergera ma wyjątkową osobowość, a typowe objawy choroby manifestują się specyficznie u każdego z nich. Ponadto musimy pamiętać, że często zespół Aspergera idzie w parze z innymi dysfunkcjami, takimi jak: ADHD, dysleksja, dysgrafia, dyspraksja (neurologiczne uszkodzenie lub niedojrzałość organizacji ruchów), echolalia (skłonność do naśladowania, powtarzania tego, co ktoś robi), a nawet zespół Tourette’a, który u dzieci jest najczęściej neurologicznym zaburzeniem motorycznym (np. machanie rękami), a nie głosowym, jak u osób dorosłych. Można też mówić tu o zaburzeniach zachowania, zaburzeniach lękowych, fobiach czy zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych (natrętne myśli lub zachowania).

Lista symptomów zespołu Aspergera jest tak długa, że można z nich stworzyć swoisty alfabet. Choć nigdy te cechy nie występują wszystkie razem, to nawet jeśli tylko ich cząstka skumuluje się w jednym dziecku, to wystarczy, by było ono postrzegane jako dziwak i samotnik.

ABC SPEKTRUM AUTYZMU Alienacja, odosobnienie, samotność Brak kontaktu wzrokowego Codzienność poukładana, niezmienna Dosłowne, literalne rozumienie i używanie języka Echolalia – powtarzanie słów lub zdań Fiksacja i fascynacja jednym zagadnieniem Gniew, agresja, niekontrolowane emocje Huśtawka nastroju Irracjonalne wybuchy lęku, złości i agresji Język dziwny, wyszukany, encyklopedyczny Kręcenie przedmiotami, klaskanie nawykowe Lęk przed zmianą Monotonna melodyka wypowiedzi Nierozumienie mowy ciała, przenośni Opór przed kontaktem fizycznym Przywiązanie do przedmiotów Rutynowe działanie Skrajne reakcje na dźwięk i światło Trudności w uczestnictwie w życiu klasy Uczucia innych niezrozumiałe Wybuchy emocji nieadekwatne do sytuacji Zachowanie niezrozumiałe, dziwne

Adaptacja i nauka w szkole powszechnej

Uczęszczając do szkoły powszechnej – a taka forma edukacji jest najbardziej zalecana dla dzieci z zespołem Aspergera – uczeń może mieć poważne trudności w adaptacji do reguł społecznych, w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, przebywaniu w ciągłym ruchu, tłumie i hałasie. I choć niełatwe jest życie w szkole, to wszelkie źródła fachowej literatury mówią, że integracja jest z całą pewnością najlepszym rozwiązaniem dla dziecka z tym zaburzeniem, ponieważ wzrasta ono w towarzystwie zdrowych dzieci, a terapia i specjalistyczna pomoc bezpośrednia są dostosowane do indywidualnych potrzeb ucznia. To, jak poradzi sobie aspergerowiec w szkole, w dużej mierze zależy od ludzi, na jakich trafi: od nauczycieli, wychowawców, koleżanek i kolegów. 

Często uczniowie z zespołem Aspergera korzystają na lekcjach z pomocy asystenta nauczyciela, którego rolą jest nie tylko wspomaganie ucznia podczas pracy na lekcjach, ale także w jego trudnych kontaktach społecznych. Realizacja podstawy programowej jest dostosowana przez odpowiednio dobrane formy i metody. Należy jednak pamiętać, że podstawa programowa jest jedna dla wszystkich i nie ma tu mowy ani o jej skracaniu, ani upraszczaniu. Tym bardziej że dzieci z zespołem Aspergera są w normie intelektualnej. Problemy, z jakimi się one borykają, wynikają z triady zaburzeń: 

Zaburzenia dotyczą głównie tych trzech sfer rozwoju i funkcjonowania dziecka. 

Kontakty społeczne są tu najbardziej zaburzone. Brak znajomości reguł i konwenansów społecznych, brak rozumienia tego, co „wypada”, a co nie, często nieprawidłowa interpretacja – wszystko to sprawia, że nawet przebywając w grupie rówieśniczej, funkcjonują jakby obok niej. 

Wypowiedzi formalne, pedantyczne, pełne dorosłych i naukowych sformułowań oraz nieposługiwanie się slangiem rówieśniczym przyjaciół im nie przysparzają. Irytujący jest również fakt, że często wydaje się, że dziecko mówi w kierunku, ale nie wprost do słuchającego, unikając przy tym kontaktu wzrokowego.

Pracując z uczniem z zespołem Aspergera, musimy być przygotowani na trudne zachowania. 

Nie akceptują oni zmian w otoczeniu (ich codzienność musi być przewidywalna, poukładana). Są wrażliwi na różnego rodzaju stresory środowiskowe, mają bardzo wyszukane, ekscentryczne zajęcia i zainteresowania, które szalenie je absorbują. Kłopoty z koncentracją uwagi często wynikają z tych obsesyjnych myśli na interesujący ich temat.     

Przy tak niezwykłej osobowości ucznia warto się zastanowić, co będzie przeszkadzać, a co pomagać w nauce. 

Co przeszkadza łatwe rozpraszanie się, czasami brak cierpliwości, wewnętrzne podenerwowanie, impulsywność, nadwrażliwość sensoryczna, wahania nastroju, nieumiejętność przestrzegania zasad pracy, trudności dostosowania się do zmian rytmu (zmiana planu, zastępstwa)

 

Co pomaga dobrze rozwinięta pamięć mechaniczna, łatwość zapamiętywania, spostrzegawczość, skupienie na szczegółach, logiczne podejście do zadań, dokładność i skrupulatność, przeciętny lub ponadprzeciętny poziom inteligencji, dominacja myślenia wzrokowego

Jak wykorzystać mocne strony ucznia z zespołem Aspergera w nauce języka

Biorąc pod uwagę umiejętności edukacyjne, uczniowie z zespołem Aspergera mogą wydawać się zdolnymi uczniami. Wielu z nich posiada rozległą wiedzę, zwłaszcza związaną z obszarem ich zainteresowań, a nauka zazwyczaj nie przysparza im większych trudności. Ponieważ dobrze funkcjonują w sytuacjach rutynowych i uporządkowanych, najbardziej będzie im odpowiadał nauczyciel, który sprawnie przeprowadza zajęcia, potrafi im nadać przemyślaną strukturę, polecenia formułuje przejrzyście, krótko i jednoznacznie, stosuje pozytywne wzmocnienia (pochwały, nagrody) oraz ma wiedzę na temat zaburzenia, jakim jest zespół Aspergera, potrafi indywidualizować proces nauczania i wspierać ucznia.

Mocną stroną ucznia z zespołem Aspergera jest niebywała łatwość w zapamiętywaniu słownictwa oraz chęć i zaangażowanie w naukę nowych rzeczy.

Można więc połączyć słownictwo i piosenkę. Spodoba się to dzieciom z zespołem Aspergera, a dla całej klasy będzie niebywałą frajdą. J...