Uczeń z zespołem Aspergera na lekcji języka angielskiego

Chcesz lepiej poznać temat? Sprawdź nasz artykuł: Talia kart, czyli niezbędnik nauczyciela języka obcego

Najdokładniejsze dane co do liczby diagnoz osób ze spektrum autyzmu mogą pochodzić z Systemu Informacji Oświatowej Ministerstwa Edukacji i Nauki. Liczba orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego wydanych z uwagi na autyzm, w tym zespół Aspergera, w ostatnich pięciu latach szkolnych kształtowała się następująco: 2017/2018 – 16 098, 2018/2019 – 21 150, 2019/2020 – 21 242, 2020/2021 – 27 659, 2021/2022 – 36 189.

Dzieci z autyzmem wysoko funkcjonującym bardzo często są uczniami ogólnodostępnej szkoły publicznej. Jest to możliwe, gdyż takie osoby dość dobrze odnajdują się w społeczeństwie i wykazują wyższy poziom zdolności intelektualnych, umiejętności komunikacyjnych, zachowań społecznych i adaptacyjnych niż inne dzieci ze spektrum autyzmu. Ich iloraz inteligencji jest przeważnie taki sam jak u osób bez zaburzeń. Czasami nawet wyższy od przeciętnego. Nic więc dziwnego, że w wieku szkolnym mogą osiągać dobre, a nawet bardzo dobre wyniki w nauce, a w wieku dojrzałym są w stanie samodzielnie żyć i pracować oraz zakładać rodzinę. 

Dziecko z zespołem Aspergera może nie sprawiać wrażenia chorego, ale po prostu wydawać się trochę dziwne i ekscentryczne. A to z tej przyczyny, że różnorodność symptomów, jakie mogą się pojawiać, jest ogromna. Każde dziecko z zespołem Aspergera ma wyjątkową osobowość, a typowe objawy choroby manifestują się specyficznie u każdego z nich. Ponadto musimy pamiętać, że często zespół Aspergera idzie w parze z innymi dysfunkcjami, takimi jak: ADHD, dysleksja, dysgrafia, dyspraksja (neurologiczne uszkodzenie lub niedojrzałość organizacji ruchów), echolalia (skłonność do naśladowania, powtarzania tego, co ktoś robi), a nawet zespół Tourette’a, który u dzieci jest najczęściej neurologicznym zaburzeniem motorycznym (np. machanie rękami), a nie głosowym, jak u osób dorosłych. Można też mówić tu o zaburzeniach zachowania, zaburzeniach lękowych, fobiach czy zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych (natrętne myśli lub zachowania).

Lista symptomów zespołu Aspergera jest tak długa, że można z nich stworzyć swoisty alfabet. Choć nigdy te cechy nie występują wszystkie razem, to nawet jeśli tylko ich cząstka skumuluje się w jednym dziecku, to wystarczy, by było ono postrzegane jako dziwak i samotnik.

Adaptacja i nauka w szkole powszechnej

Uczęszczając do szkoły powszechnej – a taka forma edukacji jest najbardziej zalecana dla dzieci z zespołem Aspergera – uczeń może mieć poważne trudności w adaptacji do reguł społecznych, w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, przebywaniu w ciągłym ruchu, tłumie i hałasie. I choć niełatwe jest życie w szkole, to wszelkie źródła fachowej literatury mówią, że integracja jest z całą pewnością najlepszym rozwiązaniem dla dziecka z tym zaburzeniem, ponieważ wzrasta ono w towarzystwie zdrowych dzieci, a terapia i specjalistyczna pomoc bezpośrednia są dostosowane do indywidualnych potrzeb ucznia. To, jak poradzi sobie aspergerowiec w szkole, w dużej mierze zależy od ludzi, na jakich trafi: od nauczycieli, wychowawców, koleżanek i kolegów. 

Często uczniowie z zespołem Aspergera korzystają na lekcjach z pomocy asystenta nauczyciela, którego rolą jest nie tylko wspomaganie ucznia podczas pracy na lekcjach, ale także w jego trudnych kontaktach społecznych. Realizacja podstawy programowej jest dostosowana przez odpowiednio dobrane formy i metody. Należy jednak pamiętać, że podstawa programowa jest jedna dla wszystkich i nie ma tu mowy ani o jej skracaniu, ani upraszczaniu. Tym bardziej że dzieci z zespołem Aspergera są w normie intelektualnej. Problemy, z jakimi się one borykają, wynikają z triady zaburzeń: 

Zaburzenia dotyczą głównie tych trzech sfer rozwoju i funkcjonowania dziecka. 

Kontakty społeczne są tu najbardziej zaburzone. Brak znajomości reguł i konwenansów społecznych, brak rozumienia tego, co „wypada”, a co nie, często nieprawidłowa interpretacja – wszystko to sprawia, że nawet przebywając w grupie rówieśniczej, funkcjonują jakby obok niej. 

Wypowiedzi formalne, pedantyczne, pełne dorosłych i naukowych sformułowań oraz nieposługiwanie się slangiem rówieśniczym przyjaciół im nie przysparzają. Irytujący jest również fakt, że często wydaje się, że dziecko mówi w kierunku, ale nie wprost do słuchającego, unikając przy tym kontaktu wzrokowego.

Pracując z uczniem z zespołem Aspergera, musimy być przygotowani na trudne zachowania. 

Nie akceptują oni zmian w otoczeniu (ich codzienność musi być przewidywalna, poukładana). Są wrażliwi na różnego rodzaju stresory środowiskowe, mają bardzo wyszukane, ekscentryczne zajęcia i zainteresowania, które szalenie je absorbują. Kłopoty z koncentracją uwagi często wynikają z tych obsesyjnych myśli na interesujący ich temat.     

Przy tak niezwykłej osobowości ucznia warto się zastanowić, co będzie przeszkadzać, a co pomagać w nauce. 

Jak wykorzystać mocne strony ucznia z zespołem Aspergera w nauce języka

Biorąc pod uwagę umiejętności edukacyjne, uczniowie z zespołem Aspergera mogą wydawać się zdolnymi uczniami. Wielu z nich posiada rozległą wiedzę, zwłaszcza związaną z obszarem ich zainteresowań, a nauka zazwyczaj nie przysparza im większych trudności. Ponieważ dobrze funkcjonują w sytuacjach rutynowych i uporządkowanych, najbardziej będzie im odpowiadał nauczyciel, który sprawnie przeprowadza zajęcia, potrafi im nadać przemyślaną strukturę, polecenia formułuje przejrzyście, krótko i jednoznacznie, stosuje pozytywne wzmocnienia (pochwały, nagrody) oraz ma wiedzę na temat zaburzenia, jakim jest zespół Aspergera, potrafi indywidualizować proces nauc...