0
97
Praca z uczniem dyslektycznym na lekcjach języka obcego nie jest łatwa. Wymaga dużego wysiłku, zaangażowania i systematyczności zarówno ze strony ucznia, jak i nauczyciela. Jednakże największym wyzwaniem może okazać się przygotowanie ucznia dyslektycznego do egzaminu ósmoklasisty, który wieńczy naukę w szkole podstawowej. Niestety, sama powtórka materiału nie wystarczy, by zdać pomyślnie. Jak pomóc uczniowi z dysleksją w przygotowaniu do egzaminu? Dlaczego niektóre zadania egzaminacyjne są trudne? Jakie techniki i ćwiczenia, przyjazne dla ucznia z dysleksją, wprowadzić, by zachęcić i zmotywować do pracy nad językiem?
W Polsce sytuację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi regulują rozporządzenia Ministerstwa Edukacji Narodowej. Dokumenty te gwarantują pięć ważnych praw:
POLECAMY
- prawo do wczesnej diagnozy;
- prawo do wczesnej, specjalistycznej interwencji;
- prawo do dostosowania wymagań szkolnych i sposobu oceniania do możliwości ucznia;
- prawo do zwolnienia z nauki drugiego języka obcego;
- prawo do wyrównania szans podczas egzaminów (po szkole podstawowej i na maturze).
Nauczyciel jest obowiązany na podstawie opinii Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dostosować wymagania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostaniu tym wymaganiom.
Należy jednak pamiętać, że dostosowanie to nie dotyczy treści programowych, ale metod i form pracy, jakie nauczyciel podejmuje z uczniem z opinią lub orzeczeniem.
W przypadku dysleksji, deficyty rozwojowe są przyczyną trudności w przyswajaniu wiedzy, a więc są niezależne od dziecka. Specyfika dysleksji pokazuje, że każdy uczeń dyslektyczny może mieć różne problemy przy jednoczesnym występowaniu pewnych cech wspólnych dla dysleksji. Opinia diagnostyczna wystawiona przez specjalistów z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej zawiera między innymi zalecenia do pracy nauczyciela. Dlatego też zapoznanie się z tą opinią i zastosowanie do zaleceń jest obowiązkowe.
Nauczyciele dostosowują formy, metody nauczania i wymagania do możliwości ucznia dyslektycznego w różny sposób:
- dostosowują prace domowe do możliwości ucznia;
- wydłużają czas na testach i sprawdzianach;
- uwzględniają w ocenie problemy z formą graficzną prac pisemnych, a w przypadku dysortografii z formą ortograficzną;
- stosują specjalnie przygotowane testy dla uczniów z dysleksją;
- dzielą materiał do nauczenia na mniejsze partie;
- oceniają wiadomości ucznia głównie na podstawie wypowiedzi ustnych;
- stosują ocenianie kształtujące;
- stosują większą czcionkę w kartach pracy;
- ukierunkowują prace pisemne pytaniami doprecyzowującymi.
Przy odpowiednich dostosowaniach i odpowiednim doborze metod i technik uczeń dyslektyczny nie odczuwa w sposób drastyczny swoich niedoborów i dysfunkcji. Jednakże inaczej się ma sprawa dostosowań w przypadku egzaminów zewnętrznych.
Obecnie uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na egzaminie ósmoklasisty mogą liczyć na:
- przedłużenie czasu;
- korzystanie z pomocy nauczyciela wspomagającego, który zapisuje odpowiedzi zdającego do zadań otwartych (możliwe tylko wtedy, gdy głębokość zaburzenia grafii uniemożliwia odczytanie pracy egzaminacyjnej i gdy uczeń w toku edukacji został wdrożony do takiej współpracy z nauczycielem; przy czym przyznanie tego dostosowania oznacza obligatoryjne przyznanie płyty CD z dostosowanym nagraniem – wydłużone przerwy przeznaczone na zapoznanie się z zadaniami sprawdzającymi rozumienie ze słuchu i ich wykonanie);
- zaznaczanie odpowiedzi do zadań zamkniętych w zeszycie zadań egzaminacyjnych, bez przenoszenia ich na kartę odpowiedzi;
- zapisywanie odpowiedzi do zadań na komputerze (możliwe tylko wtedy, gdy głębokość zaburzenia grafii uniemożliwia odczytanie pracy egzaminacyjnej);
- zastosowanie szczegółowych zasad oceniania rozwiązań zadań otwartych uwzględniających specyficzne trudności w uczeniu się.
Choć jest to wielki krok w kierunku pomocy uczniom dyslektycznym, przy głębszej analizie możemy, niestety, pokusić się o sporządzenie listy siedmiu grzechów głównych testu ósmoklasisty:
- forma egzaminu ósmoklasisty dla dzieci z dysleksją jest standardowa, tzn. arkusz nie różni się od egzaminu dla dzieci nieprzejawiających SPE;
- czcionka standardowa nie została zamieniona na (zalecaną i bardziej przyjazną dla dyslektyka) czcionkę bezszeryfową 14–16;
- nie ma zwiększonej interlinii (poszerzenie odstępu między wierszami redukowałoby możliwość „przeskakiwania” z jednego na drugi oraz zlewania się słów w jedną całość podczas czytania);
- polecenia są zbyt złożone, zapisane w formie paragrafu i zawierające w jednym zdaniu kilka istotnych informacji/kroków do wykonania. Instrukcje dla uczniów z dysleksją należałoby uprościć do krótkich zdań zapisanych jedno pod drugim;
- na jednej stronie mieszczą się różne zadania, często przenoszone na następną stronę. Należałoby dokonać zmiany tak, aby tylko jedno zadanie znajdowało się na jednej stronie (edycja zadań w taki sposób, aby uczeń miał cały tekst przed oczami podczas czytania);
- za mało miejsca jest pozostawione do wypełnienia zadań otwartych, szczególnie dla uczniów ze stwierdzoną dysgrafią;
- zapis audio jest jednakowy dla wszystkich uczniów, tymczasem dla uczniów z dysleksją wskazane byłoby trzykrotne odsłuchanie tekstu lub tekstu z wydłużonymi przerwami.
Wniosek nasuwa się sam: uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (w tym z dysleksją, dysgrafią, dysortografią, dyskalkulią) są uprawnieni wyłącznie do dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu, brak jest natomiast dostosowania formy egzaminu.
Z rozmów z nauczycielami przygotowującymi uczniów dyslektycznych do egzaminu ósmoklasisty wynika, że często mają oni problemy z rozumieniem ze słuchu, z czytaniem ze zrozumieniem, z pisaniem dłuższych wypowiedzi (z powodu zbyt lakonicznych zdań, wadliwej kompozycji i licznych błędów), z transferem teorii gramatycznej na praktykę oraz z zarządzaniem czasem na wykonanie zadań. Dlaczego mają problemy z tymi zadaniami i jak możemy im pomóc?
SŁUCHANIE
Słuchanie na egzaminie ósmoklasisty jest czymś, czego uczniowie dyslektyczni często się obawiają. Zapewne nie są do końca przekonani, że uda im się wyłapać i zrozumieć sens nagrania, usłyszeć i zrozumieć wszystkie osoby na nagraniach oraz zaznaczyć prawidłowe odpowiedzi.
Słuchanie jest trudne dla ucznia dyslektycznego, ponieważ wymaga jednoczesnego słuchania, czytania i zaznaczania odpowiedzi, a zadania otwarte na rozumienie ze słuchu wymagają ponadto zrozumienia szczegółów.
Jak więc pomóc?
- Na początku ćwiczyć słuchanie bez pisania.
- Przed słuchaniem rozdać uczniom z zaburzoną funkcją słuchową zapis nagrania.
- Pierwsze słuchanie wprowadzić bez patrzenia na zadanie egzaminacyjne i polecić uczniom wypisanie kluczowych słów/fraz lub zapisanie tylko głównej myśli.
Przykład ćwiczenia:
Uczniowie pracują w grupach trzyosobowych. Wysłuchują nagranie i każda osoba zapisuje słowa klucze, które zrozumiała. Po wysłuchaniu pracują razem i rekonstruują tekst, rozmawiają o czym był. Dopiero teraz otrzymują zadanie egzaminacyjne do wykonania i słuchają zapisu audio.
Przykład ćwiczenia:
Usłyszysz dwukrotnie cztery wypowiedzi na temat Internetu. Na podstawie informacji zawartych w nagraniu dopasuj do każdej wypowiedzi (2.1.–2.4.) odpowiadające jej zdanie (A–E). Wpisz rozwiązania do tabeli.
Uwaga! Jedno zdanie zostało podane dodatkowo i nie pasuje do żadnej wypowiedzi.
A I used to gossip online a lot.
B I find it difficult to live without the Internet.
C I use the Internet to play video games.
D I started surfing the Internet out of curiosity.
E I only use the Internet for important reasons.
2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
Polecamy uczniom przed wysłuchaniem nagrania podkreślić kluczowe słowa:
A I used to gossip online a lot.
B I find it difficult to live without the Internet.
C I use the Internet to play video games.
D I started surfing the Internet out of curiosity.
E I only use the Internet for important reasons.
Podkreślenie sprawia, że uczeń dyslektyczny dokonuje lepszych wyborów.
Nie jest powiedziane, że uczniowie powinni słuchać wyłącznie formatów nagranych do egzaminu ósmoklasisty. Zaproponujmy im, żeby słuchali różnych nagrań i wykonywali do nich zadania.
YouTube, engly.pl., Learn English Online, Learn English Through Story – to tylko nieliczne z możliwych internetowych wyborów.
MEDIACJA
Mediacja to przetwarzanie tekstu pisanego (np. wyszukiwanie szczegółowych informacji), przetwarzanie informacji (tłumaczenia, częściowe tłumaczenia i parafrazy) lub czytanie w języku angielskim a relacjonowanie w języku ojczystym. Dlaczego taki rodzaj ćwiczenia jest trudny dla ucznia z dysleksją?
Bo łączy czytanie w obu językach: polskim i obcym. Aby uzupełnić tekst w j. polskim, wymagane jest automatyczne skanowanie tekstu obcojęzycznego. Tymczasem trudność dyslektyka polega na tym, że trzeba za każdym razem na nowo dekodować tekst, świadomie analizując każdą literkę. Uczeń dyslektyczny, niestety, jest nadal na etapie czytania analitycznego, a nie automatycznego. Mediacja językowa wymaga przede wszystkim swobodnej produkcji języka i przetwarzania informacji. A z tym nie każdy dyslektyk sobie poradzi.
Jak więc pomóc?
- Próbujmy tłumaczyć fragmenty lub wybrane zdania z dowolnych tekstów podręcznikowych.
- Uczmy parafrazowania informacji zawartych w tekście na różne sposoby. Zadajmy uczniom pytanie: „Jak inaczej można to powiedzieć?”.
- Od czasu do czasu zastosujmy dyktando tłumaczeniowe. Nie powinno ono zawierać więcej niż 5 zdań o różnych strukturach gramatycznych, o których uczeń został wcześniej poinformowany. Nauczyciel dyktuje zdanie po polsku, a uczniowie zapisują je, tłumacząc na język angielski. Nie powinno być pozostawione przesadnie dużo czasu do zastanowienia między dyktowanymi zdaniami. Chodzi bowiem o automatyzację w opanowaniu danej struktury.
Przykład dyktanda tłumaczeniowego:
Podane struktury do powtórzenia: strona bierna, rzeczowniki policzalne i niepoliczalne, stopniowanie przymiotników, Present Perfect i Past Simple.
Dyktowane zdania:
W lodówce nie ma mleka. Piramidy były zbudowane przez Egipcjan. Znam Anię od 12 lat. Piotr jest wyższy od Marka. Wczoraj kupiłam nowy telefon.
- Innym ciekawym ćwiczeniem jest zadanie typu Retlanslation task, które jest doskonałym pomysłem na podniesienie świadomości językowej oraz na ćwiczenie poprawności językowej.
Uczniowie pracują w parach i tłumaczą kilkuzdaniowy tekst na język polski, a następnie przekazują go parze, która dokonuje tłumaczenia z powrotem na język angielski. Końcowa faza zadania polega na porównaniu wypracowanych tekstów z oryginałem, poprawieniu ewentualnych błędów i ich przedyskutowaniu. Ćwiczenie tego typu pozwala skupić się na podobieństwach i różnicach między strukturami gramatycznymi obu języków.
TRANSFORMACJE
Dlaczego transformacje zdań są trudne dla dyslektyków? Ponieważ uczniowie nie dostrzegają związku znaczeniowego pomiędzy dwoma zdaniami. Mają ubogie słownictwo, brak wyuczonych synonimów.
Jak pomóc?
- Na początku dawać zadania, gdzie odpowiedzi w transformacji są oczywiste.
Sylvia has got a small dog.
…………………. dog is small.
Horses are bigger than donkeys.
Donkeys are………………………………..
Pokazać mechanizmy parafraz:
TOO… (DIRTY) (CLEAN) ENOUGH
These trousers are too dirty to wear.
These trousers aren’t clean enough to wear.
NOTHING ANYTHING
I’ve read nothing for the whole week.
I haven’t read anything for the whole week.
MY MINE YOUR YOURS ...
Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań magazynu "Horyzonty Anglistyki"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
- ...i wiele więcej!
