0
936
Gdy przedstawiamy naszym uczniom na lekcjach języka angielskiego kulturę i realia anglojęzycznych krajów, zazwyczaj wybieramy USA albo UK. No, zdarza się też Irlandia, Kanada albo Australia. Może jeszcze Nowa Zelandia. Czy ktoś słyszał o Wyspie Man? Cóż to takiego? – zapytacie. – Gdzie to jest?
Dopóki nie poznałam Karla Hadmana, mieszkańca wyspy, o typowej dla rdzennych mieszkańców bladej karnacji i rudawym odcieniu włosów, nie miałam pojęcia o istnieniu tego magicznego zakątka.
Karl jest wojażującym po świecie lektorem języka angielskiego, który zawitał do Polski piętnaście lat temu. Odkryłam to europejskie quazi-państwo, niczym Kolumb Amerykę, które ogromnie mnie intryguje i inspiruje.
POLECAMY
The Isle of Man
Tak mówią o Wyspie Brytyjczycy. Jest nieznaną dla większości krainą, która ukryła się pomiędzy Irlandią a Wielką Brytanią, na Morzu Irlandzkim. Jest stosunkowo niewielka – jej powierzchnia to zaledwie 580 km2 – niemalże tyle samo, co powierzchnia Bornholmu. Wyspę Man zamieszkuje też mała społeczność – ok. 82 tys. osób. Rdzenną ludność wyspy stanowią celtyccy Mańczycy. Na co dzień mieszkańcy posługują się językiem angielskim oraz językiem mańskim (Manx language). Tę maleńką wyspę cechuje umiarkowany, ciepły morski klimat, gdzie zimą średnia temperatura to 5˚C, a latem 15˚C. To właśnie na Wyspie Man wyjątkowe piękno łączy się ze zwykłą codziennością, wyrafinowany styl z antyczną atmosferą, a postęp nie ingeruje w tradycje i zwyczaje. To miejsce na wymarzony odpoczynek, urocze i zapierające dech w piersiach krajobrazy górskie i morskie, liczne rezerwaty przyrody, ukwiecone łąki, bogactwo fauny i flory, krystaliczne powietrze, a wszystko z dala od zgiełku i cywilizacji.
Historia
Wyspę od zawsze zamieszkiwało wiele ludów. W V w. p.n.e. pojawili się Celtowie, których język i kultura przetrwały ponad 2000 lat. Norwescy Wikingowie przejęli władzę nad wyspą w IX wieku. W roku 1266 stała się częścią Szkocji, a przez cały czas królowie Anglii rościli sobie prawo do jej posiadania. Ostatecznie objęli oni protektorat nad wyspą w 1333 r. W 1828 r. uregulowano status wyspy Man, która stała się wówczas terytorium podległym Koronie Brytyjskiej. W drugiej połowie XIX w. język angielski niemal całkowicie wyparł dotychczasowo powszechnie używany język mański.
Język
Język manx, który uważa się za bliski wymarciu, należy do grupy goidelskiej języków celtyckich i pochodzi od języka staroiryjskiego, a zwłaszcza od jego dialektów ulsterskiego i galloway. Wyodrębnił się około V w. n.e. Najstarsze zapiski w tym języku pochodzą jednak dopiero z XVII w. W brzmieniu przypomina Irish lub Scottish Gaelic, lecz łatwiej go odczytać z uwagi na późne pojawienie się języka pisanego. Wiele kombinacji liter wymawia się podobnie jak w angielskim. Ostatnia osoba, która używała manx jako języka ojczystego – Ned Maddrell, zmarła w roku 1974. Działania mające na celu ożywienie tego języka przyniosły pewne rezultaty, w efekcie obecnie wielu mieszkańców wyspy nauczyło się języka manx i posługuje się nim jako drugim językiem, zaraz po angielskim.
Moghrey mie = Good morningSlaynt! = Cheers! Good health!
Chcących się osłuchać z językiem manx odsyłam do strony z lekcjami dla początkujących na końcu artykułu.
Ustrój polityczny
Wyspa Man posiada specyficzny status polityczny, formalnie nie jest częścią UK ani EU. Mieszkańcy nie głosują w wyborach brytyjskich ani europejskich. Wyspa stanowi tzw. Brytyjskie Królewskie Terytorium Zależne. Posiada własny parlament – Tynwald, który ustanawia prawa dotyczące wszystkich spraw krajowych nieprzerwanie od 979 r. (jest starszy niż parlament westminsterski!). Królowa Elżbieta II posiada reprezentacyjny tytuł Władczyni Man (Lord of Man) i to właśnie ona jest odpowiedzialna za zarządzanie wyspą, a nie rząd brytyjski w Londynie. The Isle of Man posiada własną flagę, godło, hymn, walutę (równoważną brytyjskiej), a od 1973 r. wydaje własne znaczki pocztowe. Pomimo że Karl posiada paszport wydany w Wielkiej Brytanii, co wskazywałoby, że mies...
