Trwająca na terytorium Ukrainy wojna oraz związane z nią pojawienie się w Polsce dużej liczby uchodźców to z pewnością spore wyzwanie organizacyjne nie tylko dla rządu, lecz także dla całego społeczeństwa. Dotyczy to także jednostek oświaty, które w krótkim czasie muszą zapewnić edukację i opiekę dzieciom z doświadczeniem uchodźczym. W celu usprawnienia udzielania pomocy wprowadzono kilka nowych rozwiązań legislacyjnych istotnych z punktu widzenia szkół.
Nowe akty prawne
Głównym aktem prawnym przyjętym w związku z pojawianiem się ukraińskich uchodźców jest ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: ustawa o pomocy). Wprowadza ona rozwiązania szczególne w zakresie wielu dziedzin prawa, w tym również prawa oświatowego. Nie jest to jednak jedyny akt prawny, który wydano w związku z koniecznością zapewnienia ukraińskim dzieciom i uczniom opieki w polskich szkołach. Należy zwrócić uwagę zwłaszcza na:
POLECAMY
- niedawną zmianę rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli – w zakresie zwiększenia liczebności oddziałów przedszkolnych oraz klas I–III szkół podstawowych,
- rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 25 lutego 2022 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z sytuacją na granicy państwowej Rzeczypospolitej Polskiej z Ukrainą,
- rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r. w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.
Bardzo prawdopodobne, że resort edukacji zdecyduje się w najbliższym czasie wydać dodatkowe akty prawne mające na celu uregulowanie sytuacji ukraińskich uczniów. Możliwość taką daje art. 59 ustawy o pomocy, zgodnie z którym minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może – w drodze rozporządzenia – określić organizację kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących ukraińskimi uchodźcami, w szczególności w zakresie:
- oceniania, klasyfikowania i promowania,
- przeprowadzania egzaminów,
- organizacji pracy jednostek systemu oświaty,
- przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego
– oraz wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania uwzględniające dostosowanie procesu kształcenia, wychowania i opieki do potrzeb i możliwości dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy.
W artykule omówiono dotychczas przyjęte rozwiązania prawne mające ułatwić jednostkom oświaty objęcie dzieci i uczniów ukraińskich opieką i kształceniem.
Dodatkowe lokalizacje prowadzenia zajęć edukacyjnych
Jeden z istotnych problemów, z którymi z pewnością będą borykać się jednostki oświaty, stanowi brak odpowiedniej przestrzeni, w której możliwe będzie prowadzenie z ukraińskimi dziećmi i uczniami zajęć. W związku z tym dzięki ustawie o pomocy wprowadzono uproszczony tryb tworzenia dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, które byłyby podporządkowane organizacyjnie szkołom (w ramach dodatkowych lokalizacji podporządkowanych szkołom podstawowym będą mogły funkcjonować również oddziały przedszkolne). Wyjątkowo nowe regulacje nie znajdą zastosowania w przypadku szkół artystycznych.
Utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć edukacyjnych będzie zadaniem organu prowadzącego, np. odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego (JST), która będzie musiała podjąć w tym celu stosowną uchwałę. Wcześniej jednak będzie też musiała uzyskać pozytywną opinię kuratora oświaty (wydawaną w ciągu 7 dni od dnia zawnioskowania przez JST).
Wydana przez organ prowadzący uchwała określi podstawowe kwestie związane z funkcjonowaniem dodatkowej lokalizacji prowadzenia zajęć, w tym:
- okres funkcjonowania,
- nazwę i adres siedziby placówki, której będzie podporządkowana organizacyjnie,
- adres,
- w razie podporządkowania organizacyjnie szkole podstawowej – informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych.
Co istotne, dodatkowe lokalizacje prowadzenia zajęć będą również mogły być tworzone przez osoby prawne inne niż JST lub osoby fizyczne prowadzące szkoły publiczne, a także podmioty prowadzące szkoły niepubliczne, pod warunkiem zawarcia porozumienia z JST będącą dla tej jednostki organem rejestrującym. Porozumienie w sprawie utworzenia dodatkowej lokalizacji prowadzenia zajęć powinno określać kwestie podobne co uchwała opisana wyżej.
Aby móc utworzyć inną lokalizację prowadzenia zajęć w zależności od rodzaju organu prowadzącego trzeba będzie zastosować odpowiednio:
- przepisy art. 90a ust. 1 i 4 ustawy Prawo oświatowe – w zakresie zmiany zezwolenia na założenie szkoły lub placówki publicznej przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną,
- przepisy art. 168 ust. 13 ustawy Prawo oświatowe – w zakresie zgłaszania przez podmioty prowadzące szkoły niepubliczne zmian do ewidencji niepublicznych jednostek oświaty prowadzonej przez JST).
Wyjątkowo niezbędne opinie kuratora oświaty oraz komendanta powiatowego (miejskiego) PSP i państwowego powiatowego inspektora sanitarnego powinny zostać wydane w ciągu 7 dni od dnia otrzymania wniosku o ich wydanie. Przepisy wskazują ponadto, że w związku z tworzeniem innej lokalizacji prowadzenia zajęć na wspomnianych zasadach zgłoszenie wniosku o zmianę zezwolenia na założenie publicznej szkoły oraz zmiany wpisu do ewidencji szkół i placówek niepublicznych będzie mogło nastąpić w każdej chwili.
Utworzenie dodatkowej lokalizacji prowadzenia zajęć będzie wiązało się z koniecznością wprowadzenia niezbędnych zmian dostosowujących w statucie szkoły. W przypadku publicznych jednostek oświaty zmiany organizacyjne będą wiązały się również z koniecznością wprowadzenia zmian w arkuszu organizacji.
Warunki lokalowe, jakie musi spełnić inna lokalizacja prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowana organizacyjnie szkole, określono w § 16 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 21 marca 2022 r.
Możliwość organizowania bezpłatnego transportu dzieci i uczniów
Chociaż przyjęcie do szkół dzieci i uczniów ukraińskich będzie równoznaczne z objęciem ich tymi samymi regulacjami prawa oświatowego, co w przypadku uczniów polskich – również w zakresie ich dowożenia (art. 39–39a ustawy Prawo oświatowe) – ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie dodatkowej podstawy prawnej umożliwiającej organizację bezpłatnego dowozu. Bezpłatny transport, organizowany na podstawie art. 52 ustawy o pomocy, będzie jednak leżał w gestii danej JST. W przypadku zdecydowania się na takie rozwiązanie (podobnie jak w przypadku dowozu uczniów na podstawie innych regulacji prawa oświatowego) konieczne będzie zapewnienie uczniom (uczęszczającym do szkół podstawowych) opieki w trakcie przewozu.
Wyłączenie zezwolenia na spełnianie przez dziecko obowiązku szkolnego poza placówką
Co ciekawe, w przypadku dzieci i uczniów ukraińskich, które przybyły do Polski w związku z trwającą wojną, ustawodawca wprost wyłączył możliwość realizowania odpowiednio obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego lub obowiązku szkolnego i nauki poza jednostką oświatową (z reguły – w domu). Oznacza to, że w razie złożenia takiego wniosku do dyrektora szkoły lub przedszkola, które przyjęły ukraińskich uchodźców, dyrektor powinien wydać decyzję odmowną, powołując się na treść art. 54 ustawy o pomocy.
Modyfikacja zasad nauczania w oddziale przygotowawczym
Dla wielu ukraińskich uczniów pobyt w polskiej szkole zaczyna się od nauki w oddziale przygotowawczym. Zgodnie z przepisami prawa oświatowego jest to oddział szkolny dla osób niebędących obywatelami polskimi oraz dla obywateli Polski, którzy podlegają obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki pobierali edukację w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw. Są to często osoby, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, jak również wykazują zaburzenia w komunikacji oraz trudności adaptacyjne związane z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, co wymaga dostosowania procesu i organizacji kształcenia do ich potrzeb i możliwości edukacyjnych. Szczegółową organizację tych oddziałów określają przepisy art. 165 ustawy Prawo oświatowe oraz poświęcone temu rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. W związku z najnowszymi regulacjami prawnymi dotyczącymi ukraińskich uchodźców należy zwrócić uwagę na dwie kwestie związane z funkcjonowaniem tych oddziałów.
- Po pierwsze: w art. 55 ustawy o pomocy wprowadzono przepisy szczególne dotyczące funkcjonowania tych oddziałów, zgodnie z którymi:
- nauczanie w tych oddziałach może być prowadzone w grupie międzyszkolnej,
- w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi organ prowadzący szkołę, w której zorganizowano oddział przygotowawczy, może kierować do tego oddziału uczniów innych szkół tego samego typu, prowadzonych przez tę samą JST,
- jednostki samorządu terytorialnego prowadzące szkoły mogą zawierać porozumienia w celu kierowania przez JST uczniów prowadzonej przez siebie szkoły do oddziału przygotowawczego zorg...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów
- 6 wydań magazynu "Horyzonty Anglistyki"
- Dostęp do wszystkich archiwalnych artykułów w wersji online
- Możliwość pobrania materiałów dodatkowych
- ...i wiele więcej!