Diversity, czyli o odkrywaniu różnic

Być może niektórzy mieli okazję obejrzeć krótki filmik na YouTube pt. Life of Privillege Explained in a $ 100 race (bit.ly/raceABK).

Grupa amerykańskich studentów stoi na boisku na linii startu, są gotowi do rozpoczęcia wyścigu o $ 100. Organizator przed rozpoczęciem instruuje zawodników, że można zrobić dwa kroki w przód, pod warunkiem że usłyszany komunikat odnosi się bezpośrednio do nich. Jeżeli nie – należy pozostać na swoim miejscu, np. 

• Zrób dwa kroki do przodu, jeśli twoi rodzice nadal są małżeństwem.
• Zrób dwa kroki do przodu, jeśli w twoim domu panowały twarde rządy ojca.
• Zrób dwa kroki do przodu, jeśli miałeś dostęp do prywatnych lekcji.
• Zrób dwa kroki do przodu, jeśli nigdy się nie zastanawiałeś, skąd będziesz miał kolejny posiłek.

I tak dalej.

Gdy niektórzy z zawodników dziarsko suną do przodu, kamera wyłapuje osamotnione postacie bez uśmiechu. Widz wie już, do czego ten eksperyment prowadzi. I czuje, że wcale nie o wygraną chodzi, lecz o osoby, które na własnej skórze bez możliwości wyboru doświadczyły różnych zawirowań losu i nie są w stanie prześcignąć tych, którzy są przed nimi. 

W pewnym momencie organizator wyścigu prosi, aby zawodnicy na przedzie odwrócili się i zobaczyli, ile osób pozostało w tyle. Jednocześnie zaznacza, że wszystko, o czym mówił, nie odnosi się do decyzji, które zawodnicy sami podejmowali lub mieli na nie wpływ, lecz do życiowej sytuacji, w jakiej się znaleźli: jednym dała fory, a innym nie. Przesłanie, które płynie z doświadczenia jest takie, iż każdy z nas startuje z innego miejsca w życiu i w żadnym wypadku nie można wszystkich mierzyć jedną miarą. 

Środowisko rodzinne

Środowisko, z którego pochodzi dziecko, ma niebagatelny wpływ na poziom opanowania języka ojczystego. Dzieci, które pochodzą ze środowisk posługującym się ubogim językiem ojczystym, o małym zasobie słownictwa i niewielkiej płynności wypowiedzi, natrafiają w nauce języka obcego na spore trudności. Łatwiej z kolei przychodzi nauka języka uczniom z tych rodzin, gdzie język ojczysty jest używany poprawnie, wzajemna komunikacja stanowi istotny aspekt udanego kontaktu, a uczestnictwo w kulturze jest stałym elementem domowych aktywności. Dlatego aby dotrzeć do wszystkich uczniów, nauczyciel języka obcego nie może stosować takich samych metod pracy, w takim samym tempie, kierować tych samych pytań w oparciu o jeden typ inteligencji bez uwzględniania indywidualnych potrzeb edukacyjnych. W ramach zróżnicowania wewnętrznego zajęcia powinny być tak zorganizowane, by odpowiadać indywidualnym potrzebom i możliwościom uczniów. Zajęcia nie mogą zniechęcać do nauki, lecz powinny kompensować braki i wspierać mocne strony naszych podopiecznych oraz odbywać się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa. Jeśli poznamy atuty każdego ucznia, będziemy mogli dobrze je później wykorzystać. 

W filmie przedstawiona została kwestia uwarunkowań społeczno-ekonomicznych, która jako podstawowa różnicuje uczniów między sobą, ale różnice uwidaczniają się na wielu płaszczyznach: biologicznych, psychicznych i umysłowych, m.in. w obszarze inteligencji, stylów uczenia się, komunikowania się, motywacji do nauki, potrzeb emocjonalnych, zachowań społecznych itp. Te różnice tworzą różnorodność, która jest faktem, i musi być brana pod uwagę w dzisiejszej rzeczywistości szkolnej, gdyż to właśnie ona pozwala młodym ludziom na akceptację, na wyrażanie własnych sądów, uczy tolerancji i formułowania opinii w oparciu o czyny i słowa, a nie o wygląd drugiego człowieka. Dzięki różnorodności promujemy empatię i redukujemy uprzedzenia – taki jest cel. Patrząc z perspektywy nauczyciela języka obcego, mam świadomość, iż nie jest sztuką przeprowadzić test diagnozujący na początku roku szkolnego i później, mierząc wszystkich jedną miarą, pogłębiać różnice, zamiast wyjść im naprzeciw. Zrobienie czegoś więcej wymaga wyjścia z nauczycielskiej strefy komfortu. Rozwiązaniem jest oczywiście indywidualizacja nauczania, która polega na szukaniu rozwiązań, by efektywniej uczyć każdego ucznia z osobna. Aby te rozwiązania znaleźć – konieczne jest bliższe poznanie naszych wychowanków i dostrzeżenie ich odrębności. Wówczas nie będziemy koncentrować się na porównywaniu kogoś z kimś, lecz na podkreślaniu tego, co uczeń już umie i dostarczaniu mu informacji o następnych krokach w procesie nauki. Będziemy koncentrować się na silnych stronach swoich podopiecznych, a nie na brakach, słabościach i rankingach. 

Aby dotrzeć do wszystkich uczniów, nauczyciel języka obcego nie może stosować takich samych metod pracy, w takim samym tempie, kierować tych samych pytań w oparciu o jeden typ inteligencji bez uwzględniania indywidualnych potrzeb edukacyjnych.

Po pierwsze – poznaj swoich uczniów

By poznać swoich uczniów jak najlepiej, nauczyciel ma do dyspozycji różne sposoby „badań”, które na lekcji językowej jednocześnie zrealizują różne cele, bo „odkrycia” pojawią się nijako przy okazji ćwiczeń komunikacyjnych, np.

• obserwacja luźna oraz pogłębiona (np. podczas ukierunkowanych gier i zabaw),
• proste ankiety (zadawanie pytań z możliwością uzyskania odpowiedzi w formie pisemnej), 
• wywiad i rozmowa (zadawanie pytań z możliwością uz...