Niezbędnik kreatywnego nauczyciela
– pomysły, narzędzia i metody rozwijające wyobraźnię uczniów

Warto zdawać sobie sprawę z tego, że rozwijanie kreatywności wpływa na poczucie wartości, zwiększa pewność siebie, wyzwala ciekawość i wzmacnia zaangażowanie. Kreatywni uczniowie chętniej angażują się w nietypowe działania, nie poddają się szybko i podejmują stawiane przed nimi wyzwania. Kreatywni ludzie – to ludzie otwarci na świat, zadający pytania i poszukujący rozwiązań. Jako nauczyciele, wychowawcy i edukatorzy powinniśmy dążyć do tego, aby właśnie z takimi uczniami współpracować. Bo kreatywność wpływa na proces uczenia się, zwiększając motywację, pogłębiając zrozumienie i promując radość. Rozwijanie kreatywności poprzez tworzenie niestandardowych zadań i aktywności, poprzez stwarzanie przestrzeni do eksperymentowania oraz samodzielnego myślenia powinno być naszym priorytetem. Johann Wolfgang Goethe powiedział, że „Nie wystarczy tylko wiedzieć. Trzeba też umieć to zastosować. Nie wystarczy chcieć, trzeba działać”. Dlatego warto działania i aktywności rozwijające kreatywność włączyć na stałe do naszych działań edukacyjnych. Nieważne, czy na lekcji wychowawczej, czy przedmiotowej, czy w gabinecie pedagoga, czy też w świetlicy – każdy moment jest dobry, aby stwarzać uczniom i uczennicom przestrzeń, w której będą mogli rozwijać swoją wyobraźnię i kreatywność. 

Często wystarczy po prostu odpuścić i pozwolić dzieciom się nudzić. Dać im pustą kartkę i obserwować, co z nią zrobią, bez żadnych instrukcji i gotowych rozwiązań. Doktor Teresa Bolton, badaczka edukacji z Uniwersytetu Wschodniej Anglii, na podstawie przeprowadzonych badań dotyczących związku między nudą a kreatywnością stwierdziła, że „gdyby nie nuda, człowiek nigdy nie pojąłby własnej kreatywności”. 

Pomysły na rozwijanie uczniowskiej kreatywności podczas lekcji 

Zacznijmy od małych kroków. Najpierw proponuję przejrzeć zaplanowany na lekcję materiał i na początek po prostu jeden z jej elementów zrobić zupełnie inaczej. W ten sposób złamiemy rutynę. Może nie sprawdzajmy obecności na początku, może podajmy temat lekcji w postaci mema, może zaszyfrujmy cele lekcji albo ukryjmy je w układance online. Zamiast przygotowywać kartkówki, zaprośmy uczniów do ułożenia pytań quizowych w grupach. Zamiast przepytywać uczniów, poprośmy ich, aby tym razem to oni zadali nam pytania do treści poznanych na lekcjach. Zaplanujmy pracę w grupach, dajmy uczniom wyzwanie. Stwórzmy rzeczywisty lub wirtualny pokój zagadek. Przebierzmy się. Wyjdźmy na zewnątrz. Jeśli nie wprowadzaliśmy przerywników na lekcji, zacznijmy to robić, świadomie wykorzystując ćwiczenia i aktywności rozwijające twórcze myślenie i będące treningiem kreatywności. Niech ten element stanie się punktem stałym naszych lekcji, czymś, na co uczniowie czekają.

Nie od dzisiaj wiemy, że nie od razu Rzym zbudowano, dlatego kreatywności też trzeba się uczyć, powoli, krok po kroku. 

Nie zapomnijmy o przestrzeni. Jest ona przecież ważnym elementem sprzyjającym rozwijaniu kreatywności. Warto zadbać o kreatywny kącik w domu i w szkole – miejsce do podejmowania nieszablonowych działań, do łamania zasad, do twórczego przeżywania momentów, miejsce, w którym uwolnimy żywioł i potencjał tkwiący w każdym dziecku, w którym poczuje się wolne. Taka przestrzeń stymuluje rozwój, poszerza perspektywę i uruchamia wyobraźnię. Coraz więcej szkół w Polsce rozumie tę zależność i wprowadza kreatywne zmiany. Dobrze zaaranżowana przestrzeń stwarza środowisko uwalniające kreatywność, wzmacniające mocne strony i rozwijające talenty oraz pasje uczniów, co przekłada się automatycznie na wzrost ich poczucia własnej wartości oraz większą pewność siebie. 

Inspiracje w zakresie przestrzeni szkolnych rozwijających kreatywność znajdziecie m.in. tutaj: 

• https://www.facebook.com/przestrzenieedukacyjne/
• https://www.juniorowo.pl/nie-zwykla-publiczna-szkola/
• https://622pomysly.wordpress.com/author/konstantynopolitanczykiewiczowna/

Kreatywny narzędziownik nauczycielski

W nauczycielskim narzędziowniku powinno się znaleźć kilka lub kilkanaście ćwiczeń, które można dostosować do bieżącego materiału programowego i zaadaptować na każdym przedmiocie. Najważniejsze jest przecież, po co i jak uczymy. Edward Nęcka pisze: „trenowanie twórczości jest możliwe tylko pod warunkiem, że przedmiot oddziaływań, czyli myślenie i działanie twórcze, potraktujemy tak samo, jak każdy inny rodzaj aktywności człowieka. Jeśli możliwe jest ćwiczenie ruchów dowolnych lub pamięci, to dlaczego nie mielibyśmy ćwiczyć myślenia twórczego?”. Włączając do procesu nauczania działania twórcze, sprawiamy, że uczenie się staje się ciekawsze i przyjemniejsze. Poniższe propozycje nadają się do wykorzystania zarówno w szkole, jak i w domu. 

Do It Yourself, czyli zrób to sam
Nie bójmy się wykorzystywać to, co mamy pod ręką: rolki po papierze toaletowym, patyczki do lodów, nakrętki plastikowe, pojemniki po jajkach, papierowe talerze, kartony, kamyki. Z tych przedmiotów w bardzo prosty sposób możemy stworzyć wspólnie z dziećmi pomoce dydaktyczne, jednocześnie utrwalając wiedzę lub wprowadzając nowy materiał.

• Patyczki do lodów 

Mogą być wykorzystane przez dzieci do zaprojektowania swojego imienia, ale także można z nich zrobić świetny materiał powtórzeniowy praktycznie z każdego przedmiotu. Kapitalnie nadadzą się później do zabawy w Kaboom (matematyczny przykład: http://www.zamiastkserowki.edu.pl/2016/03/kaboom.html), jak również do powtórek w parach i grupach. Tworząc sami patyczki, uczniowie dużo więcej zapamiętują, ale też chętniej korzystają z samodzielnie wykonanych pomocy. 

• Kamyki

Można je znaleźć wszędzie. Wystarczy je umyć, wysuszyć i wykorzystując markery do CD lub akrylowe, dać się ponieść wyobraźni. Możemy malować na nich symbole, na podstawie których będziemy tworzyć historie. Możemy rysować cyfry lub litery i wykorzystywać kamienie do liczenia i tworzenia wyrazów. Możemy też namalować emocje. Kolejną propozycją jest wycięcie „dymków” z papieru i tworzenie „kamyczkowych dialogów”. W ten sposób możemy także stworzyć gry kamyczkowe, takie jak domino czy kółko i krzyżyk. 

• Kartony

Każdy ma je w domu, a jeśli nie, wystarczy udać się do sklepu, gdzie z pewnością znajdzie się kilka na zapleczu. To materiał niezwykle rozwijający wyobraźnię i kreatywność. To właśnie z kartonów dzieci mogą tworzyć fiszki utrwalające materiał, grę typu memory czy planszówkę według własnego pomysłu. Kartony możemy także wykorzystać w rozwijaniu kompetencji społeczno-emocjonalnych – tworzenie autoportretów może być świetną formą budowania relacji, akceptacji siebie i integracji w grupie klasowej. Możemy także stworzyć głównego bohatera ulubionej bajki czy też opowieści, wykorzystując go później do różnego typu scenek dramowych. Polecam książkę Kolorowy potwór, która choć przeznaczona dla młodszych dzieci, świetnie sprawdzi się również w przypadku starszych uczniów. 

• Papierowe talerze i gazety

Oto duet idealny, by wykonać kolaż będący autoprezenta...