Nowa szkoła ponadpodstawowa – nowe wyzwania dla językowców

We wrześniu 2019 nauczyciele szkół ponadpodstawowych powitali w progach swoich szkół uczniów po ośmioklasowej szkole podstawowej. Trzeba było uważnie wczytać się w nową podstawę programową, wybrać podręczniki z numerem dopuszczenia oraz przygotować programy nauczania zgodne z jej treściami – wymaganiami ogólnymi i treściami szczegółowymi. To na pewno skok w nieznane, jednak zmiany trudno określić mianem rewolucyjnych. Poniżej przedstawiam krótkie kompendium przedstawiające najważniejsze z nich.

• Podniesienie poziomu znajomości pierwszego języka obcego (określony poziom docelowy w oparciu o ESOK – Europejski System Opisu Kształcenia Językowego i zmiana treści wymagań szczegółowych)
• Poszerzenie i zmiana zakresów tematycznych wymagań szczegółowych
• Wyższy poziom egzaminu maturalnego i nowe typy zadań
• Nowe warunki realizacji podstawy programowej
• Nacisk na wykorzystanie materiałów autentycznych i narzędzi TIK
• Nacisk na rozwój kompetencji „Life Skills” i komunikacji 

Docelowy poziom języka

Dla wariantu III.1.P poziom docelowy to B1+/B2, natomiast dla wariantu III.1.R – poziom B2+/C1. Pierwszy poziom odnosi się do umiejętności receptywnych, czyli rozumienia treści (czytanych przez ucznia lub słuchanych), drugi natomiast do umiejętności produktywnych, czyli pisania, mówienia i interakcji. Jeśli chodzi o zmiany w zapisach, nie zmieniły się one znacząco. Pojawiło się słownictwo wskazujące na podniesienie wymagań w realizacji treści szczegółowych, np. z „prosty” na „o umiarkowanym poziomie złożoności” czy „w miarę rozwinięty zasób” stał się „dość bogatym zasobem”, w wielu miejscach zlikwidowano określenia typu: „bardzo krótkie” lub „proste”.
 

Uwaga! W obu wariantach podstawy brakuje zakresu tematycznego „Elementy wiedzy o krajach obszaru nauczanego języka oraz o kraju ojczystym, z uwzględnieniem kontekstu międzykulturowego oraz tematyki integracji europejskiej” – będzie on realizowany jako umiejętność. Jak mówi zapis w podstawie programowej: 
 

Matura

Wyższy poziom docelowy języka oraz nowe wymagania ogólne i szczegółowe zdeterminują nowe typy zadań egzaminacyjnych. Do nowej matury po raz pierwszy przystąpią absolwenci licealnego rocznika 2022/2023. Możemy się spodziewać:

• przetwarzania, mediacji językowej, a co za tym idzie – większej liczby zadań otwartych („Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: przekazuje w języku obcym nowożytnym informacje sformułowane w języku polskim”),
• prezentacji na maturze ustnej („Uczeń przetwarza tekst ustnie lub pisemnie: przedstawia publicznie w języku obcym wcześniej przygotowany materiał, np. prezentację, film”),
• większego nacisku na komunikację i poprawność językową (w warunkach i sposobie realizacji czytamy: „Skuteczne porozumiewanie się w języku obcym nowożytnym – zarówno w mowie, jak i w piśmie – stanowi nadrzędny cel kształcenia językowego na wszystkich etapach edukacyjnych wyodrębnionych w podstawie programowej. Tak zarysowany cel sprawia, że język obcy powinien być przede wszystkim traktowany jako narzędzie umożliwiające uczniowi osiągnięcie różnych, właściwych dla danej sytuacji i motywacji celów komunikacyjnych. Założenie to nie wyklucza jednoczesnego dążenia do osiągania przez ucznia coraz wyższego stopnia poprawności językowej (…)”).

Warunki realizacji

Do najważniejszych zmienionych warunków należą: 

• kontynuacja nauki pierwszego języka obcego (jeśli angielski będzie językiem nauczanym jako pierwszy język obcy nowożytny – musi być kontynuowany po ośmiu latach szkoły podstawowej, co oznacza, że na zakończenie III etapu edukacyjnego uczniowie będą po 12 lub 13 latach formalnej nauki),
• kształcenie uczniów w grupach o zbliżonym poziomie biegłości językowej („Realizacja tego wymagania może wiązać się z podziałem klasy na grupy bądź stworzeniem grup językowych międzyoddziałowych (…)”),
• odpowiednio wyposażona sala („(…) z dostępem do słowników, pomocy wizualnych, odtwarzacza płyt CD/plików dźwiękowych, ­komputera ze stałym łączem internetowym, umożliwiającej przeprowadzanie ćwiczeń językowych w parach i grupach”),
• używanie języka obcego jako języka komunikacji podczas zajęć („używanie języka obcego nie tylko jako treści swoistej dla przedmiotu nauczania, ale również jako języka komunikacji podczas zajęć w różnych rodzajach interakcji, tj. zarówno nauczyciel – uczeń, jak i uczeń – uczeń”), 
• wykorzystywanie autentycznych materiałów źródłowych (zdjęć, filmów, tekstów) – („w tym z użyciem narzędzi związanych z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi, takich jak np. tablice interaktywne z oprogramowaniem, urządzenia mobilne”), 
• samoocena własnej pracy uczniów oraz stosowanie różnych technik służących uczeniu się.

Tik i materiały autentyczne

„Nauczyciele powinni zachęcać uczniów do pracy własnej z wykorzystaniem filmów, zasobów internetu, książek (np. uproszczonych lektur), komunikatorów i mediów społecznościowych w odpowiednim zakresie i stosownie do wieku uczniów. W szkole powinny być organizowane wydarzenia związane z językami obcymi, np. konkursy, wystawy, seanse filmowe, spotkania czytelnicze, dni języków obcych, zajęcia teatralne, udział w programach europejskich typu eTwinning, umożliwiające uczniom kontakt z rodzimymi użytkownikami języka oraz innymi użytkownikami języka docelowego”.

• Na lekcjach ję...