Trudna sztuka efektywnego notowania

Dlaczego notowanie jest tak ważne?

Podstawową funkcją notatki jest magazynowanie informacji. Dzięki takiej zewnętrznej pamięci można powracać do szczegółów, których się nie zapamiętało i powtarzać zdobywaną wiedzę. Sporządzanie notatki uczy pisania. Sporządzanie „dobrej” notatki uczy również organizowania wiedzy, dostrzegania relacji, analizowania, nadawania znaczeń, dokonywania oceny ważności informacji i podejmowania decyzji. Tylko informacje, które zostają przetworzone i zorganizowane przez ucznia, mogą przechodzić z pamięci krótko- do długotrwałej. Dlatego warto uczyć „dobrego” notowania – niezależnie od wieku i doświadczeń uczniów.

Jaka notatka jest „dobra”?

Zacznijmy od tego, że wszystkie obecne badania nad skutecznością notatek wskazują, że notatki linearne są najmniej efektywne w procesie uczenia się. Jednak jest to wciąż najpopularniejsza forma notowania w szkolnych i akademickich zeszytach. Lepsze od linearnych są chociażby notatki wypunktowane lub w postaci tabeli. Notatki zorganizowane przestrzennie są oceniane jako najlepsze, głównie ze względu na to, że pomagają dostrzec połączenia pomiędzy dotychczasową i nowo zdobywaną wiedzą (tzw. generation effect). 
Oprócz formy, ważny jest również sposób sporządzania notatki. Bierne przepisywanie tekstu z tablicy lub zapisywanie ze słuchu jest zdecydowanie mniej efektywne w procesie uczenia się niż aktywne sporządzanie własnej notatki. Jest tak dlatego, że podczas samodzielnego, aktywnego notowania uczeń jest zmuszony do przetwarzania, streszczania i organizowania informacji. Nie sposób też stworzyć dobrej notatki bez dogłębnego zrozumienia tematu, co nie gwarantuje kopiowanie notatki z podręcznika lub tablicy.
Wreszcie warunkiem stworzenia dobrej notatki jest to, w jaki sposób wykorzystuje się ją na dalszym etapie uczenia się. Według badań najmniejsze efekty przynosi czytanie notatek, nawet jeśli jest wielokrotne. Lepsze jest streszczanie zawartych w notatce informacji, które na skali efektywności wyprzedza zakreślanie najważniejszych elementów. Bez wątpienia jednak najbardziej efektywną czynnością jest przerabianie notatek. Wymaga bowiem głębokiego zrozumienia, przetworzenia i ponownego zorganizowania informacji.

Rodzaje notatek

Istnieje wiele form graficznych, które wspomagają proces uczenia się. Każda z nich może służyć jako krótka notatka, a dowolnie zestawione są doskonałymi elementami dłuższej notatki. Oto kilka z nich – szczególnie przydatnych w nauce języka obcego.

1. Kodowanie kolorem
   Najprostszy sposób reprezentacji graficznej oparty na zakreślaniu różnymi kolorami elementów o określonej charakterystyce. W przypadku dużej liczby kolorów, tym samym znacznej szczegółowości, wymagana jest legenda wyjaśniająca znaczenie danego koloru, np. gramatyka – kolor zielony, słownictwo – kolor niebieski, wyjątki – kolor czerwony, przykłady zdań – kolor żółty itp. Jeśli korzystamy tylko z trzech lub czterech kolorów, legenda nie jest konieczna. 
   Kodowanie kolorem to sposób przetwarzania notatki po jej zakończeniu. Czytając gotową notatkę, uczeń dokonuje analizy i oceny zawartych w niej informacji i kolorami zakreśla odpowiednie elementy. Przy późniejszym korzystaniu z notatki łatwiej jest też odnaleźć poszukiwane informacje.
2. Diagr...