Uczeń wyjątkowo uzdolniony językowo jako wyzwanie

Te słowa mają dla nas, nau­­­­­­­czycieli wyjątkowy wy­­dźwięk, bo kto jak nie my ma pojęcie o tym, jak bardzo zróżnicowana i heterogeniczna może być grupa, którą przyszło nam uczyć? Wśród uczniów są ci, którzy potrzebują specjalnej uwagi, oraz osoby przykładające się do nauki, osoby sumienne i mniej, „zdolne lenie”, ale też nie brakuje „orłów” frunących ponad resztę czy wręcz geniuszy.

Jak zidentyfikować ucznia zdolnego językowo?

Dr John B. Carroll, który wraz ze swym współautorem Stanleyem Saponem, stworzył Modern Language Aptitude Test (MLAT), zdefiniował zdolności językowe jako umiejętność lub talent do nauki języków obcych. Praktycznie każdy ma tę umiejętność, ale też każdy czuje, że niektórzy uczą się szybciej niż inni. Według Carrolla celem MLAT było przewidzenie jak szybko i skutecznie w stosunku do innych osób można nauczyć się języka obcego w określonym czasie i na określonych warunkach. Podobnie jak w przypadku innych umiejętności, takich jak werbalne i muzyczne, uważa się, że umiejętności językowe są względnie stabilne przez całe życie. Carroll wyróżnił więc cztery komponenty umiejętności językowych:

1. Zdolność kodowania fonetycznego – zdolność do postrzegania i zapamiętywania dźwięków (np.: samogłoski i dźwięki typu dyftongi w angielskim, nieme [k] w [knee] czy nieme [h] w [honest]).
2. Wrażliwość gramatyczna – umiejętność rozpoznawania funkcji elementu leksykalnego w zdaniu (np.: pytanie, zaprzeczanie).
3. Rutynowa umiejętność uczenia się – umiejętność uczenia się mechanicznego, na pamięć i zachowania związków między słowami w języku angielskim a ich znaczeniem w języku polskim.
4. Indukcyjna zdolność uczenia się – zdolność wnioskowania lub stosowania poznanych zasad językowych (np.: zasad gramatyki).
    

 Uczeń zdolny to nie tylko uczeń dobry w wymowie, świetny w gramatyce i zapamiętujący wiele słówek na minutę. To też uczeń, który może przejawiać szereg innych zdolności. Sydney Marland, komisarz do spraw edukacji USA, zaproponował swego rodzaju dekret, w którym wyróżnione zostały domeny talentów ucznia. Definicja edukacyjna ucznia zdolnego przyjmowała, że osiąga on dobre wyniki przynajmniej w jednej z sześciu domen. Poniżej objaśnienie dotyczące tego, co oznaczają domeny i jak mogą się one przejawiać w nauce języka obcego.

„Zdolniachą” klasa stoi

Najczęściej nie ulega wątpliwości, kto w danej klasie czy grupie uczniów jest wyjątkowo uzdolniony. Częste odpowiedzi, „ratowanie klasy”, wychodzenie „na ochotnika”, względnie wysoka aktywność na lekcji lub – jeśli nie – uczeń taki jest w stanie odpowiedzieć na pytania nauczyciela nawet, gdy niespecjalnie uważa na lekcji lub gdy jest „do tyłu z materiałem”, ponieważ długo nie był obecny na zajęciach z powodu choroby. Jest w stanie szybko nadrabiać zaległości, a w przypadku języka obcego ma na koncie szybkie rozumienie tekstu słuchanego, filmu, czytanki i nierzadko pomaga innym uczniom podczas prac projektowych, zadań domowych czy w trakcie testów. 

Bycie uczniem zdolnym ma jednak swoje ciemne strony. „Zdolniachy” często są „wykorzystywane” przez nauczycieli jako spore wsparcie, a także przyzwolenie, by „iść do przodu”  z tematem (zwłaszcza gdy jest trudny), podstawą programową, materiałem... i ze szkodą dla uczniów słabszych. Gdy tylko nauczyciel zadaje pytanie kolektywne, skierowane do ogółu: „Rozumiecie?” – często kieruje je prosto do „zdolniachy”. Znajduje natychmiastowe potwierdzenie zasygnalizowane skinieniem głową bądź odpowiedzią werbalną: „Tak”. I można iść dalej. Uczeń słabszy nie wstanie i nie przyzna się, że nie rozumie.