Wypowiedź ustna − oceniać czy nie oceniać? I jak oceniać?

Przeprowadziłam kiedyś badanie na swój własny użytek, pytając nauczycieli o to, jakie ćwiczenia czy zadania wspierające speaking wykorzystują podczas swoich zajęć. Gros nauczycieli szczerze odpowiadała, że nie mają banku pomysłów na speaking, więc rzadko kształtują umiejętność mówienia na rzecz gramatyki. Bardzo niewielu organizuje oral exams. Dlaczego? Często brakuje im narzędzia w postaci kryteriów oceniania. Wierzę w to, że po lekturze tego artykułu, angliści zmienią zdanie i wypowiedź ustna na stałe zagości na ich zajęciach. Również ta podlegająca ocenie.
Wypowiedzi ustne to stały element moich zajęć. W młodszych klasach często siadamy w kole, rozkładamy na środku karty obrazkowe, uczniowie po kolei wybierają jedną kartę oraz nominują kolegę lub koleżankę, którego/której zadaniem jest odpowiedzieć pełnym zdaniem na pytanie What’s this? Jeśli umawiamy się, że wypowiedź będzie oceniona, wówczas z uwagi na to, że klasy w szkołach państwowych są raczej przepełnione, to wybieram sześć flashcards i proszę ucznia o udzielenie odpowiedzi pełnym zdaniem: It’s a/an.../They’re... I tak za sześć i pięć poprawnych odpowiedzi uczeń otrzymuje ocenę bardzo dobrą, za cztery poprawne odpowiedzi ocenę dobrą, a mniejsza niż cztery liczba poprawnych odpowiedzi oznacza, że uczeń najwyraźniej potrzebuje więcej czasu, aby przyswoić, utrwalić i opanować nowe słownictwo.
Podczas zajęć w szkole językowej, gdzie grupy nie przekraczają dziesięciu osób, uczniowie dobierają się w pary, losując nazwisko swojego towarzysza, wybierają dla niego sześć kart obrazkowych i „plusikami” na kartce zaznaczają jego prawidłowe odpowiedzi. Z uwagi na to, że jestem przeciwnikiem ocen, więc w szkole językowej mam ten luksus, że nie muszę ich stosować. Niestety, praca w szkole państwowej wymusza wystawianie ocen.
W klasach od trzeciej wzwyż mamy większe pole do działania. Przede wszystkim uczniowie mają coraz bogatszy zasób słów i szerszą znajomość konstrukcji gramatycznych oraz większą dojrzałość, co warto wykorzystać podczas zajęć. I tak w trzeciej klasie z reguły omawiam daily routines w połączeniu z telling the time, co daje uczniom możliwość opowiedzenia o swoim codziennym dniu z podaniem ram czasowych. W czwartej klasie wracamy do telling about yourself i tu uczniowie mają szansę podzielić się informacjami o sobie, a także przeprowadzić wywiad z kolegą/
/koleżanką na temat ich przezwisk, miejsca zamieszkania, ulubionego zespołu czy hobby. Piąta klasa to etap czasowników nieregularnych i wspaniała sposobność do opowiedzenia o swoim wymyślonym, najlepszym i najgorszym dniu w życiu albo jakiejś mrożącej krew w żyłach historii z pogranicza horroru. W kolejnych klasach w programie znajdziemy zaawansowaną gramatykę i leksykę. Naprawdę jest w czym wybierać. Jednak pojawia się pytanie, jak tę uczniowską wypowiedź ustną ocenić? 
Przede wszystkim wskazane jest podanie uczniom kryteriów oceniania ich wypowiedzi wcześniej, a nie w trakcie prezentacji. To ważne dla ich poczucia bezpieczeństwa. Niektóre dzieciaki wstydzą się wypowiadać na forum, choć staram się stwarzać naprawdę przyjazną atmosferę, czyli siedzimy w kole na podłodze bez „spiny”. Tłumaczę im, że dzięki temu grupa ma szansę ich posłuchać i czegoś się od nich nauczyć, a oni mają szansę na konstruktywny feedback. Poza tym gramy w otwarte karty – wszyscy słyszą speech, więc ryzyko pomówienia nauczyciela o niesprawiedliwą ocenę jest w tym przypadku znikome.
Co biorę pod uwagę przy ocenie? Posiłkuję się przede wszystkim uniwersalnym systemem oceniania egzaminacyjnego, głównie przyjmując kryteria KET i PET, czyli zwracam uwagę na Grammar and Vocabulary, Discourse Management, Pronunciation, Interactive Communication, oczywiście pamiętając o poziomie i możliwościach danej grupy jako indywidualnego ucznia. Kryteria przedstawiam każdorazowo przed zaliczeniem ustnym.

Ocena bardzo dobra

• Grammar and Vocabulary – uczeń posługuje się bezbłędnie prostymi formami gramatycznymi, ale stara się także używać bardziej skomplikowanych struktur, oczywiście poprawnie; posiada bogaty zasób słownictwa, adekwatny do tematu, na który się wypowiada.
• Discourse Management – uczeń wypowiada się s...