Dostosowanie wymagań edukacyjnych z języka angielskiego dla uczniów z opinią lub orzeczeniem PPP

Dostosowanie wymagań edukacyjnych polega na modyfikacji procesu edukacyjnego, umożliwiającej uczniom sprostanie wymaganiom. Obszary dostosowania obejmują:

• warunki procesu edukacyjnego, tj. zasady, metody, formy, środki dydaktyczne,
• zewnętrzną organizację nauczania (np. posadzenie ucznia słabo widzącego w pierwszej ławce),
• warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania i kryteria oceniania).

Pisząc o tym, jak wygląda sama procedura i proces dostosowania wymagań edukacyjnych, będę wspierać się doświadczeniem, które wyniosłam z miejsc, w których pracowałam, a także informacjami przekazanymi mi przez nauczycieli innych szkół.

Okazuje się, że w niektórych szkołach nauczyciele przygotowują owe dostosowania co roku dla tych samych uczniów, podczas gdy w innych robi się to tylko raz na dany etap edukacyjny. Istnieją szkoły, w których dostosowaniem wymagań edukacyjnych zajmują się nauczyciele przedmiotowcy oraz takie szkoły, gdzie przygotowują je psycholog i pedagog szkolny dla każdego przedmiotu szkolnego. Znam szkoły, w których tworzeniem IPETu (Indywidualnego Programu Edukacyjno-Terapeutycznego) dla uczniów z orzeczeniem zajmuje się tylko wychowawca i takie, w których zbiera się zespół nauczycieli uczących danego ucznia i pracuje nad owym programem wspólnie.

Zaczynając pracę w szkole winniśmy zapoznać się z wszelkimi opiniami czy orzeczeniami dotyczącymi naszych uczniów. Opinie/orzeczenia zazwyczaj znajdują się w sekretariacie szkoły, gabinecie pedagoga bądź psychologa szkolnego lub w dokumentacji wychowawcy i zawierają szczegółowe zalecenia do pracy z uczniem w domu, jak i na terenie szkoły. Właściwe rozumienie zaleceń PPP jest podstawą do prawidłowego organizowania procesu dydaktycznego, a co za tym idzie niesienia adekwatnej pomocy, ale niestety tutaj często pojawiają się schody. Specjaliści przygotowujący opinie/orzeczenia nierzadko posługują się specjalistycznym żargonem, którego zrozumienie nastręcza nauczycielom pewnych trudności. Brałam kiedyś udział w szkoleniu, podczas którego specjalista z poradni na przykładzie randomowych opinii tłumaczył zawiłości poszczególnych akapitów i przekładał je na język bardziej przystępny i zrozumiały słuchaczowi. Dobrą praktyką wydaje się być tutaj dogłębna analiza opinii/orzeczenia oraz zaleceń w nich zawartych przez psychologa lub pedagoga szkolnego wspólnie z nauczycielem przedmiotowcem i wyłuskanie z dokumentu tych informacji, do których nauczyciel winien się odnieść, dostosowując wymagania edukacyjne dotyczące jego przedmiotu.

Pamiętajmy o tym, że każdy uczeń jest inny i że oprócz zaleceń z poradni ważny jest też nasz ogląd sytuacji szkolnej ucznia i jego funkcjonowania w szkole i w grupie rówieśniczej – często widzę zalecenie mówiące, iż uczeń absolutnie nie może głośno czytać podczas zajęć, podczas gdy ów wyrywa się do głośnego czytania. Uczeń, któremu zaleca się wydłużyć czas pracy nie chce skorzystać z tego dostosowania. A jeszcze inny chociaż ma głównie wypowiadać się ustnie woli pisać. Co zrobić wtedy?

Przecież nie powiemy uczniowi, że nie może czytać głośno, gdyż zalecenia z poradni mówią jasno, że my jako nauczyciele mamy unikać takich sytuacji albo, że ma siedzieć dłużej nad zadaniem, chociaż już je skończył i chce je nam oddać lub, że nie przyjmiemy jego pracy pisemnej, gdyż zalecenia z poradni podają wyraźnie, że ma wypowiadać się ustnie. Dlatego tak ważne są relacje na linii uczeń–nauczyciel! Dzięki nim nie tylko obserwujemy ucznia i na podstawie obserwacji możemy wywnioskować, czy rzeczywiście zgadzamy się z zaleceniem poradni, ale także możemy z uczniem bez skrępowania porozmawiać na temat zaleceń poradni i zderzyć je z jego potrzebami i oczekiwaniami. 

Dostosowania, które przedstawię poniżej z pewnością nie wyczerpują tematu i nie odnoszą się do każdego ucznia i każdego problemu, który go dotyczy. Pracuję na co dzień z różnymi dziećmi ze SPE, ale w artykule skupiłam się na dostosowaniach wymagań edukacyjnych na lekcjach języka angielskiego przeznaczonych dla uczniów z dysleksją/dysgrafią/dysortografią, zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi, autyzmem, dysfunkcją słuchu, zespołem Aspergera oraz afazją. Są one pewnym zbiorem, z którego nauczyciel może czerpać, sprawdziwszy najpierw, które z nich adekwatnie odnoszą się do potrzeb jego 
ucznia.

Dysleksja/dysgrafia/dysortografia:

• posadzenie ucznia blisko nauczyciela/tablicy;
• wykorzystywanie różnych metod, form i sposobów nauczania angażujących jak najwięcej zmysłów (np. gry i zabawy polisensoryczne);
• kontrola stopnia zrozumienia przez ucznia czytanych/słuchanych przez niego poleceń i udzielanie dodatkowych wskazówek;
• stosowanie częstych ćwiczeń powtarzających i utrwalających materiał;
• zadawanie precyzyjnych pytań i wydawanie precyzyjnych poleceń;
• zamienne stosowanie zmniejszenia ilości zadań/poleceń do wykonania przy jednoczesnym zachowaniu czasu pracy, takiego jak dla pozostałych osób i wydłużenia czasu pracy przy takiej samej liczbie zadań/poleceń;
• dzielenie pracy na etapy, a materiału na partie;
• stosowanie przerw śródlekcyjnych;
• stosowanie technik skojarzeniowych ułatwiających zapamiętywanie;
• umożliwienie uczniowi udzielania odpowiedzi w formie ustnej;
• niewymaganie tego, aby uczeń czytał głośno przy klasie nowy tekst;
• unikanie wyrywania do odpowiedzi na rzecz wcześniejszego uprzedzania ucznia, że będzie odpowiadał;
• w fazie prezentacji leksyki zwolnienie tempa wypowiadanych słów i zwrotów;
• stosowanie wykresów, tabeli, rysunków, kolorów, odniesień do języka ojczystego itd.;
• stosowanie różnych form sprawdzania wiadomości i umiejętności;
• złagodzenie zasad oceniania poprawności ortograficznej i graficznej pisma – uwzględnianie trudności związanych, np. z przestawianiem czy myleniem liter;
• umożliwienie pisania pracy pisemnych przy pomocy komputera;
• włączanie ucznia do rywalizacji tam, gdzie uczeń ma szansę na wygraną;
• ocenianie wiedzy i wysiłku włożonego w pracę, a nie jej końcowego efektu;
• ocenianie jawne i jasne z naciskiem na korzyść dla ucznia;
• zachęcanie ucznia do stosowania autokorekty;
• praca na mocnych stronach ucznia, stosowanie pozytywnych wzmocnień i udzielanie częstych informacji zwrotnych;
• proszenie ucznia o przypomnienie pod koniec lekcji, co trzeba przygotować na kolejne zajęcia;
• stała i bieżąca współpraca z domem rodzinnym, wychowawcą klasy, innymi nauczycielami, pedagogiem i psychologiem szkolnym.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD):

• posadzenie ucznia blisko nauczyciela/tablicy;
• wykorzystywanie różnych metod, form i sposobów nauczania angażujących jak najwięcej zmysłów (np. gry i zabawy polisensoryczne);
• kontrola stopnia zrozumienia przez ucznia czytanych/słuchanych przez niego poleceń i udzielanie dodatkowych wskazówek;
...