Gramatyka w jednym paluszku
Jak efektywnie uczyć gramatyki?

Kiedy uczymy się języka pierwszego, nasz mózg dysponuje milionami połączeń neuronalnych, w których zapisane są dźwięki i kombinacje leksykalno-gramatyczne języka polskiego, gdyż od maleńkości jesteśmy otoczeni językiem ojczystym używanym nieustannie w różnych kontekstach przez bliskie nam osoby. W przypadku języka drugiego, jakim jest najczęściej angielski, młodzi i starsi uczniowie muszą sami zrozumieć, w jaki sposób język jest zorganizowany, aby nadawać wyrazom i wypowiedziom znaczenie oraz skutecznie się komunikować. Ważną rolę odgrywa tu ekspozycja na język, ale też umiejętne dobieranie ćwiczeń gramatycznych przez nauczyciela – w odpowiedniej kolejności przykłady gramatyczne, które są oczywiste i dobrane do poziomu wiedzy ucznia, a także to, czy treści, jakich uczymy, są interesujące czy oderwane od rzeczywistości. 

Czy gramatyki należy uczyć w kontekście, czy w izolacji? Jakie przykłady dobierać? Czy gramatyka powinna być priorytetem? Przyjrzyj się tym praktycznym wskazówkom i sam osądź.

1. Używaj autentycznych przykładów z autentycznych tekstów

Ucząc efektywnego pisania, musimy „trzymać ich za rękę”; eksponować uczniów na wysokiej jakości teksty o bogatym języku, regułach gramatycznych i strukturach zdań, aby mogli stosować je niezależnie w różnych kontekstach. Możemy zaplanować bogate doświadczenia czytelnicze powiązane z określonymi celami językowymi, czyli wyszukiwać takie artykuły, jak na przykład z BBC albo Wall Street Journal, aby miały one w sobie co najmniej kilka takich struktur, jakie chcemy uczniom pokazać. Wystawienie naszych uczniów na wysokiej jakości teksty poszerzy ich zasób słownictwa i zapewni możliwość swobodnego dyskutowania. 

2. Używaj terminów gramatycznych, ale wyjaśniaj je na przykładach

Prawdą jest, że uczniowie muszą być w stanie zidentyfikować cechy gramatyczne, takie jak rzeczowniki, czasowniki i proste zdania, jednak gramatyka funkcjonalna to coś więcej niż tylko patrzenie na słowo w zdaniu. Muszą również zrozumieć, dlaczego, gdzie i w jakiej kolejności są one używane, aby móc zastosować je w swojej własnej mowie i piśmie.

Na przykład uczeń może być w stanie zidentyfikować rzeczownik i czasownik w zdaniu, ale czy rozumie znaczenie czasownika w tym konkretnym przykładzie? Czy rozumie kolejność słów? Czy rozumie, jak wybór różnych czasowników wpłynie na znaczenie i ewentualnie na intencję zdania? Najlepszym sposobem wprowadzenia nowej gramatyki byłoby użycie znanego tekstu. Na przykład rymowany wiersz bądź znany cytat. 

3. Zachęcaj do zabawy językowej, eksperymentowania i podejmowania ryzyka

Aby uczniowie mieli pewność „zabawy” językiem, muszą mieć dostęp do szerokiego zasobu słownictwa. Należy poszerzyć ich znajomość słownictwa i rozwinąć „świadomość słów”, dzięki której będą podekscytowani i ciekawi języka. Wprowadzając nowy termin gramatyczny, zapewnij uczniom okazję do wspólnego badania oraz odkrywania słów i interpunkcji – może mieć to duże znaczenie. Wspólne odkrywanie pomysłów, wzorców i zasad gramatycznych może być znacznie skuteczniejszym sposobem uczenia się. W ten sposób mogą tworzyć rozległe skojarzenia w swoim procesie uczenia się.
Aby uczniowie mogli eksperymentować z językiem i podejmować ryzyko w pisaniu, muszą wiedzieć, że jest to bezpieczne. Budowanie kultury redagowania i korekty na lekcjach, a także wpajanie im, że korygowanie siebie nawzajem nie jest niczym złym, jest tu kluczowe. Po pierwsze – nie deprymować.

4. Ucz swoich uczniów strategii nauki gramatyki

Może to nie będzie najłatwiejsze na początek, ale dobrze by było, gdyby uczniowie mieli zawsze wiedzę na temat części mowy: przysłówek, przyimek, przymiotnik, rzeczownik, czasownik, czasownik frazowy. Taka wiedza pomoże im odnaleźć się w każdym tekście czytanym. Poza tym, jeśli będziesz z nimi ćwiczyć słowotwórstwo (word formation, np.: family, familiar, familiarise), szybko zorientują się, że znając pewne zasady tworzenia słów, zdań, fraz i sformułowań, będą dużo bardziej biegli w mówieniu oraz pisaniu i będą szybciej rozumieć tekst czytany czy słuchany. Inną strategią jest uczenie się pojedynczej frazy bądź zdania na pamięć. Najlepiej, gdy jest to refren piosenki bądź kwestia z filmu. Musi ta fraza zawierać...