Kiedy materiał edukacyjny jest hot? Czyli dajemy nura w głębiny przetwarzania informacji

W raporcie przygotowanym przez World Economic Forum „The Future of Jobs”1 czytamy, że w 2020 roku na rynku pracy będą królowały trzy kluczowe umiejętności:

1. rozwiązywanie złożonych problemów,
2. krytyczne myślenie,
3. kreatywność.

Mając na uwadze przygotowanie uczniów do wyzwań współczesnego świata, powinniśmy tak kreować przestrzeń edukacyjną i stawiać takie wyzwania, aby jak najefektywniej to uczynić. Czy mamy na to wpływ? Oczywiście, choćby poprzez ‘komponowanie’ lub modyfikowanie aktywności językowych, w które angażujemy naszych uczniów i słuchaczy.

Poziomy przetwarzania nowych informacji

W nurcie brain-based (brain-compatible) learning koncepcja tzw. trzech poziomów głębokości przetwarzania informacji znana jest już od ponad 40 lat. Zaproponowana została przez Craiga i Lockharta w 1972 roku. „Podstawowym założeniem teorii poziomów przetwarzania informacji jest twierdzenie, że każda informacja jest przetwarzana przez te same struktury, ale na rożnym poziomie „głębokości”. Pojęcie głębokości przetwarzania jest metaforą, ale można je zrozumieć jako zakres i intensywność przetwarzania informacji. Wraz z przechodzeniem na głębsze poziomy przetwarzania informacji wzrasta zarówno liczba, jak i złożoność operacji, jakim w toku procesu przetwarzania poddawane są docierające do systemu informacje. Teoria ta zakłada co najmniej trzy poziomy przetwarzania”2. 

1. Pierwszy, najpłytszy poziom – uczeń widzi, słyszy nowe słowo, szuka słowa w rozsypywance, rozróżnia słowa.
    
2. Na drugim poziomie dokonuje się semantyczna interpretacja odbieranego sygnału – uczeń rozpoznaje znaczenie słowa lub zdania. Większość ćwiczeń ‘kserówkowych’, które dajemy uczniom do przerobienia, nie przekracza tego poziomu: uczeń wypełnia luki, zaznacza odpowiedź prawda/fałsz.
    
3. „ (…) na trzecim poziomie przetwarzania informacji dochodzi do aktywizacji wiedzy już posiadanej. Korzysta się z różnego rodzaju skojarzeń, a także zachodzi reorganizacja wiedzy. Nowe informacje mogą uzupełniać to, co wiedziało się do tej pory, starsze informacje mogą pomagać w zrozumieniu nowego materiału, a także mogą być przekształcane w nowe struktury łączące w sobie starsze i nowe informacje”3. 

Właśnie do tego, najgłębszego poziomu powinni dążyć nauczyciele, dobierając lub tworząc materiał wykorzystywany podczas zajęć językowych. Tylko „głębokie” zadania znajdujące się na trzecim poziomie, gwarantują efektywne zapamiętanie materiału i przeniesienie wiadomości do struktur pamięci długotrwałej, z jednoczesnym angażowaniem istotnych umiejętności, takich jak: analiza, synteza czy ewaluacja materiału.

HOT czy LOT?

Bardzo ważną informacją jest również to, że zadania z najgłębszego poziomu przetwarzania są aktywnościami HOT, czyli ćwiczeniami uruchamiającymi uczniowskie ‘Higher Order Thinking Skills’. Natomiast dwa najpłytsze poziomy to t...