Mapa wiedzy, czyli jak skutecznie zmotywować uczniów do nauki

Zdecydowanie skuteczniejsza jest motywacja wewnętrzna, która rodzi się w uczniach naturalnie, np. gdy chcą osiągnąć cel, na którym bardzo im zależy. Jednym ze sposobów na to, aby pomóc uczniom tę wewnętrzną motywację wzbudzić, nawet jeśli nie mają tak silnej potrzeby osiągnięcia konkretnego celu językowego, jest praca z mapą wiedzy.

Mapa wiedzy to przedstawiony obrazowo program kursu językowego z uwzględnieniem tematów do omówienia i zagadnień do opanowania w określonym czasie. Uczniowie korzystają z niej jak z przewodnika po nieznanym terenie, w który wkraczają, rozpoczynając pierwszy czy też kolejny etap nauki. Mapa wiedzy służy im jako źródło informacji na temat materiału już poznanego, jak i tego, który jeszcze pozostał do opanowania. Pozwala uczniom zrozumieć lepiej przestrzeń języka jako systemu opartego na regułach, zależnościach i podobieństwach, co 
z kolei ułatwia przyswajanie wiedzy. Systematyczna praca z mapą wiedzy pozwala uczniom stale monitorować ich postępy i wzniecać chęć dalszej pracy – tak wiele zalet dzięki niezwykle prostemu narzędziu.

Różne potrzeby – różne formy

Mapa wiedzy może mieć formę skoncentrowaną (jak mapy myśli) lub liniową, w zależności od charakteru programu kursu języka angielskiego. Jeśli zależy nam na zwróceniu uwagi na różne umiejętności językowe kształtowane podczas kursu, warto zbudować mapę wiedzy w formie obrazującej połączenia między poszczególnymi zagadnieniami (rys. 1) . W przypadku gdy chcemy zwrócić uwagę na jeden główny aspekt języka, np. słownictwo, lepsza okaże się forma liniowa (rys. 2).

 

 

Mapę wiedzy można przygotować zarówno ręcznie, jak i przy pomocy komputera. Jeśli wybieramy tę drugą opcję, warto skorzystać z programów do tworzenia map myśli, np. FreeMind lub Blumind albo innego oprogramowania graficznego, np. Canva. Niezależnie od tego, czy tworzymy mapę wiedzy ręcznie czy komputerowo, najważniejsze jest, aby była estetyczna, czytelna i zachęcała swoją formą. Nasi uczniowie będą się nią posługiwać przez dłuższy czas, więc trzeba zadbać o stronę wizualną mapy, nie mniej niż o stronę merytoryczną.

 

 

Jeśli chodzi o budowanie kontentu mapy, punktem wyjścia jest oczywiście program kursu. Zwykle to nauczyciele korzystają z sylabusów kursów. Dlatego też zawierają one specjalistyczne sformułowania i często za dużo zbyt szczegółowych informacji, które są przydatne dla prowadzących zajęcia, ale nie dla uczniów. Dzięki mapie wiedzy uczniowie mogą mieć wgląd w program zajęć, jaki będą realizować. Rolą nauczyciela jest więc wybranie z niego elementów istotnych dla uczniów, przedstawienie ich w przystępnej formie (np. sformułowanie „Past Participle” warto zamienić na „-ed”) i naniesienie na mapę. 

W przypadku kursów ogólnych należy zwrócić uwagę na to, by elementy o wspólnych cechach były odpowiednio pogrupowane na mapie, np. gramatyka, słownictwo, funkcje językowe itp. (jak na rys. 1). Nie jest bowiem ważne w tym przypadku, jak ćwiczenie poszczególnych zagadnień jest rozłożone w czasie i w podręczniku. Najistotniejsze to uświadomienie uczniom, jak nowe elementy przedstawiają się na tle wiedzy, którą oni już mają. Jeśli zaś prowadzimy krótki kurs skoncentrowany na kształtowaniu jednej umiejętności, np. poprawnej wymowy, albo zależy nam na tym, by zwrócić uwagę uczniów na jeden aspekt języka, może się okazać, że grupowanie omawianych zagadnień wcale nie ułatwia przyswajania nowych wiadomości. Wówczas warto przedstawić poszczególne elementy na mapie zgodnie z kolejnością, w jakiej będą ćwiczone.

Jak pracować z mapą?

Praca z mapą wiedzy rozpoczyna się od przedstawienia jej uczniom. Najlepiej jest to zrobić na początku kursu. 
To doskonały sposób na omówienie programu zajęć w kontekście celu: nabycia umiejętności przedstawionych na mapie. Doskonałym ćwiczeniem wprowadzającym jest zaproponowanie uczniom, by przyjrzeli się mapie i zastanowili, czy niektóre zagadnienia są im już znane, a jeśli tak, to w jakim stopniu. Mogą wówczas omówić swoje spostrzeżenia w parach, uzupełniając jednocześnie swoją wiedzę wiadomościami innych uczestników kursu. Niektóre punkty mapy warto omówić pisemnie, np. zapisując jak n...