Mity związane z ocenianiem kształtującym
czyli „odczarowanie” informacji zwrotnej

Ocenianie kształtujące jest znane w Polsce od 2002 r., a od 2003 r. Centrum Edukacji Obywatelskiej popularyzuje ocenianie kształtujące, szkoląc chętnych nauczycieli, dyrektorów oraz rady pedagogiczne. Wysiłki wprowadzania OK do szkół są wspierane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. 

Zalety OK:

• lepsza współpraca nauczycieli w zespołach,
• motywacja uczniów do nauki,
• poprawa wyników nauczania.

Największe problemy sprawia szkołom:

• brak zrozumienia przez nauczycieli, czym jest informacja zwrotna (np.: sądzą, że każdy komentarz to IZ lub nie rozdzielają IZ i oceny),
• trudności we współpracy z rodzicami, trudności w zrozumieniu przez rodziców sensu IZ,
• brak znajomości OK przez dyrektora i brak jego wsparcia lub narzucanie niepotrzebnych procedur.

Informacja zwrotna

Informacja zwrotna jest sercem OK, ale to właśnie ona przysparza obecnie najwięcej kłopotów nauczycielom. Od 2015 r. rozporządzenie MEN w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych wprowadza jako standard informację zwrotną zapisem w § 14: Ocenianie bieżące 
z zajęć edukacyjnych ma na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się, poprzez wskazanie, (a) co uczeń robi dobrze, (b) co i (c) jak wymaga poprawy oraz (d) jak powinien dalej się uczyć. 
To bezpośrednie nawiązanie do informacji zwrotnej. Niestety wielu dyrektorów z dniem 1 września bezrefleksyjnie narzuciło stosowanie wszystkich elementów OK wszystkim nauczycielom i w każdej klasie. To poważny błąd. Do tej pory popularyzatorzy OK radzili, aby elementy oceny wprowadzać stopniowo, aby nauczyciele mieli czas nauczyć się pisania celów, kryteriów i IZ oraz aby mogli je dostosować do potrzeb danej klasy. 

Do najczęściej pojawiających się pytań należy to, czy piszemy IZ do każdej pracy ucznia? Odpowiedź jest prosta – to decyzja nauczyciela. Anglista może wybrać jedną ważną umiejętność w semestrze, np. pisanie listu i do niej napisać pełną informację zwrotną jeden raz w semestrze. Może wyglądać to następująco: uczeń czyta IZ i poprawia list, ale nadal nie otrzymuje oceny, lecz kolejną IZ od nauczyciela do poprawionej pracy. Po drugiej lub trzeciej poprawie listu (nauczyciel ustala z uczniem – np.: na początku roku szkolnego – liczbę popraw), uczeń pisze ostateczną wersję na ocenę. Ocenę wystawiamy dopiero po ostatecznej wersji pracy, ponieważ łączenie IZ z oceną jest nieskuteczne. 

Gdy nabierzemy wprawy w pisaniu IZ, możemy w kolejnym semestrze wybrać dwie prace ucznia, do których stworzymy IZ. Jedna z nich może być pełną IZ, a druga skróconą. Pamiętajmy, że IZ może być podawana ustnie. Niestety, niektórzy dyrektorzy wymagają dokumentowania jej. To zbędna biurokracja – we wszystkim warto zachować zdrowy rozsą-
dek. Można więc zaznaczyć w dzienniku plusem, że udzieliliśmy uczniowi ustnej IZ, lub poprosić ucznia o samodzielne zapisanie w zeszycie tego, co z niej zapamiętał. To również cenne doświadczenie dla nas, ponieważ widzimy, czy IZ jest komunikatywna dla ucznia. Warto zaufać uczniowi, że zapisze sobie to, co dla niego jest najważniejsze – to też jest ważną informacją dla nauczyciela.

IZ w praktyce

Ocenianie bieżące z zajęć edukacyjnych ma na celu monitorowanie pracy ucznia oraz przekazywanie uczniowi informacji o jego osiągnięciach edukacyjnych pomagających w uczeniu się...